ST YCZE? /LUT Y 2021 1
Wyw i ad - Obli cza popk ultury Bli sk i w schód ni e tak i , jak go pi sano.? str. 4 - P? ytotek a Konstelacje - - Kot w beczce, czyli jak na ?w i eci e ?w i ?tuje si ? k arnaw a?? str. 9 - - Przesta?m y lata? nad k uk u? czym gni azdem ? str. 8 Wsz?dzi e dobrze, gdzi e nas ni e ma Nazw i sk a ni e m ?drzej? z w i ek i em ? str. 10 Koperni k by? k obi et? a Gork i , Ryszard i Pude? o ? str. 11 k W gom brow i czow sk i m strum i eni u Now oczesna archi tek tura Bli sk i ego Wschodu ? str. 24 Zi elono m i Dobrze si ? m y?li li teratur? - Lo Vas A Olvi dar ? Bi lli e Ei li sh (w i th ROSALÍA) ? str. 23 - - Najlepsze fi lm y 2020 ? str. 19 - Wszystk i e m oje ptak i ? str. 26 A li nea ?w i adom o?ci ? ? str. 12 - Wi eczór autorsk i - Cam i la ? str. 13 - Sophi e ? str. 14 Z archi w um H - (Krótk a) hi stori a Sahary Zachodni ej ? str. 16 2 2 ?ni eg ? str. 28 An Ode to Snow ? str. 29
Edytori al Redak t or n aczeln a: Michalina Nowakowska Zast ?pczyn i r edak t or n aczeln ej: Agata Kwa?niak Ki m jestem ? W p?dz?cym dzi ? ?w i eci e pytani e to pojaw i a si ? w naszych g? ach ni em al?e ni eustanni e. ow Wzrastaj?ca ró?norodno??, zarów no etni czna, jak i k ulturow a, post?puj?ca w raz z globali zacj?, pow oduje ni erzadk o dezori entacj? i poczuci e zagubi eni a, potrzeb? odk ryci a w ? asnej to?sam o?ci . Ni eosi ?galnym , zdaje si ?, pragni eni em , jest ? byci e sob??. Ale co to znaczy, by? sob?, je?li otacza nas coraz w i ?cej w p? yw ow ych pseudoautorytetów , a w soci al m edi ach pojaw i aj? si ? drastyczne i lo?ci postów przedstaw i aj?cych ? ?yci e m arze??, ?yci e, jak i ego praw dopodobni e ni gdy m i e? ni e b?dzi em y? Jak osi ?gn?? poczuci e w ? asnego ? ja?, w ? asnej w yj?tk ow o?ci i orygi nalno?ci , k i edy w szystk o przeci e? zosta? ju? stw orzone, w ynalezi one, o odk ryte? Mów i si ?, ?e najw a?ni ejsze to czu? si ? dobrze z sam ym sob? i z odm i enno?ci ? tych, k tórzy tacy jak m y absolutni e ni e s?. I ni ech styczni ow o- lutow y Koperi nk b?dzi e sw oi st? terapi ?, pobudk ? do reflek sji nad to?sam o?ci ?, ró?norodno?ci ? i tolerancj?. Ni ech b?dzi e przew odni k i em po w spó? czesnym labi rynci e Redak t or n aczeln y t ech n iczn y: Mateusz Rzepecki Redak t or zy t ech n iczn i: Gabriela J anikowska Adam Cal Klara Gonciarz Redak t or zy: Agata Kwa?niak Maja Piechocka J ulia Keane Lidia Pindel Rafa?Gonta Gabriela J anikowska Klara Gonciarz Aleksandra Su? kowska Stanis? Kry?ski aw J ulia Ku?nicka Paulina Redo Michalina Nowakowska Ok ? adk a: Klara Gonciarz Gr af icy: Klara Gonciarz Laura Chwali?ska Daria Ciepi?ska Lidia Pindel Gabriela J anikowska Michalina Nowakowska Kor ek t a: J akub Teodorczuk i ndyw i duali zm u i jedyn? w sw oi m rodzaju zach?t? do odk ryci a w ? asnego w n?trza oraz pow rotu do k orzeni . Bo przeci e?, gdzi e? w g? ?bi duszy, w szyscy jeste?m y lud?m i . Opiek u n gazet y: p. Edyta J aniak Redakcja dzi?kuje Radzie Rodziców za sfinansowanie wydania koperin k a Redaktor naczelna Michalina Nowakowska 3 3
Bli sk i Wschód ni e tak i , jak go pi sano Rozm ow a redak tor naczelnej Mi chali ny Now ak ow sk i ej ze w spó? órc? bloga tw Islam i sta Blog, Panem Karolem Wi lczy?sk i m . Dzie? dobr y. Bar dzo m i? m i, ?e m am o ok azj? pr zepr ow adzi? z Pan em w yw iad. Ser deczn ie dzi?k u j? za zn alezien ie czasu . Na ogó? t o?sam o?? blisk ow sch odn i? k ojar zym y z islam em i ogr om n ? odm ien n o?ci? od eur opejsk iego st an dar du . Jak pow in n i?m y u st osu n k ow a? si?, w ed? g Pan a, do t ego u w XXI w iek u ? Z jednej strony wida?, ?e autor pytania by? ?wiadomy, ?e ? standardy europejskie? nie do ko?ca s? standardami (i to od d? u?szego czasu), tak samo jak nie ma jednego uniwersalnego poj?cia to?samo?ci bliskowschodniej. Samo okre?lenie ?Bliski Wschód? jest europocentryczne ? dla nas, Europejczyków, kraje arabskie (dawne kraje mezopotamskie) to jest Bliski Wschód co? co jest za Grecj?, za Ukrain?. Dla Amerykanów to jest Middle East, czyli ?rodkowy Wschód. Dla J apo?czyków natomiast, nie wiadomo czy to jest Daleki Wschód czy Daleki Zachód, czy mo?e co? zupe? nie innego. To my umieszczamy siebie, jako Europ?, w centrum ?wiata i to jest tak naprawd? punkt widzenia rodem z XIX wieku. Zaczynamy te? pisa? o tym na blogu i te? w taki sposób o tym mówimy ? przestajemy u?ywa? poj?cia ? Bliski Wschód? - u?ywamy po prostu Azja Po? udniowo- ogromny konflikt, g? ód. Z kolei Katar to jest najbogatsze Zachodnia lub Afryka Pó? nocna. To ?wiadomy wybór ? pa?stwo ?wiata. A oba pa?stwa dzieli od siebie zaledwie my tak?e kilkaset kilometrów. nie chcieliby?my by? nazywani Bliskim Zachodem. Mamy tendencj? do wk? adania tych krajów Tu nale?y postawi? pytanie - co mamy na my?li, gdy mówimy o to?samo?ci w worki: to jest ? Bliski Wschód? tu s? pa?stwa Zatoki, tu , bliskowschodniej? s? pa?stwa Lewantu. Tak jest ? atwiej. Ale jak przyjdzie co Czy mówimy o to?samo?ci pa?stw, dajmy na to Zatoki do czego, to widzimy, ?e te worki s? nieadekwatne do Perskiej, czy mamy na my?li to?samo?? Lewantu, czyli rzeczywisto?ci. XXI wiek zacz?? si? od ró?nych wa?nych pa?stw takich jak Syria czy Irak? Bo pomimo, ?e ksi??ek, refleksji na ten temat, ?e przyszed? czas, aby te wk? adamy te kraje do jednego worka pod nazw? ? Bliski worki rozcina? i przesta? ich u?ywa? w takiej formie, jak Wschód? to ró?ni je bardzo wiele. W Syrii , wyst?puje do tej pory. Bo o ile Bliski Wschód czy Azja Po? udniowo- kilka ró?nych religii, ?yje tam w tym momencie 17- 18 Zachodnia maj? du?o wspólnego z islamem - tam milionów ludzi reprezentuj?cych ró?ne narody. Podobnie w? a?nie si? on narodzi? i ?yje tam bardzo wielu muzu? - jest w Iraku, Turcji, to samo dotyczy krajów Zatoki Per- manów - to wystarczy pojecha? do Indonezji albo do In- skiej, które wydaj? si? takie podobne do siebie. Bahrajn dii i odnale?? tam wi?cej muzu? manów, ni? we wszyst- jest w wi?kszo?ci szyicki, Oman ibadycki, J emen pó? na kich pa?stwach arabskich razem wzi?tych. pó? szyicki i sunnicki. W J emenie panuje n?dza, w kraju nie ma takich zasobów ropy ? do tego panuje tam 4 4
Czy, Pan a zdan iem , w spó? cze?n ie m am y w yst ar cza- wsze nale?y sprawdzi? dan? informacj? w 2- 3 nieza- j?co du ?o in f or m acji w m ediach , k t ór e m og? yby bu - le?nych ?ród? ach - to jest moja zasada dziennikarska, ale dow a? n asz popr aw n y pogl?d n a Blisk i Wsch ód n ie ona i tak jest zawodna. Problemem jest to, ?e dzi? jak o jedn olit y t w ór , ale jak o obszar r ó?n or odn o?ci? wszyscy jeste?my dziennikarzami. Wszyscy publikujemy w mediach spo? eczno?ciowych i kluczowe jest to, aby Kompletnie nie. W Polsce jeste?my w najgorszej sprawdza? informacje zanim je udost?pnimy, skomen- sytuacji w Europie, je?li chodzi o media. Mo?e tylko W?- tujemy i damy jej zasi?g. gry maj? gorzej w tym momencie. Zainteresowanie mediów polskich (czy to komercyjnych, czy publicznych) tym co si? dzieje w innych krajach jest znikome. Azja czy Odch odz?c od m ediów , ch cia? abym odw r óci? pier - Afryka to regiony kompletnie poza orbit? mediów ? my w sze mamy nawet problem z tym, ?eby dobrze raportowa? to, pyt an ie i zapyt a?: jak k u lt u r y Blisk iego Wsch odu post r zegaj? Eur op?, Am er yk?, t zw. Zach ód? co si? dzieje w Brukseli, Moskwie czy Waszyngtonie. Oczywi?cie, w pa?stwach Azji Po? udniowo- Zachodniej te? obecnych jest wiele mitów, jest propaCzy f ak e n ew s m a sw ój u dzia? w budow an iu n aszego ganda, jest spora niech?? do tzw. ? Zachodu? Stereotypy . pogl?du n a Blisk i Wsch ód? obecne w?ród mieszka?ców pa?stw arabskich czy muzu? manów wynikaj? przede wszystkim z konfliktów, Moim zdaniem problemem nie s? same fake które maj? miejsce w ostatnim czasie, ale te? z edukacji. newsy, ale to ?e media s? zaanga?owane bardzo mocno, Mieszka?cy tych pa?stw maj? ogromny ?al do Izraela i to po ? lewej? i po ? , prawej? stronie, w bie??c? walk? i Stanów Zjednoczonych - uto?samianych z ? Zachodem? - polityczn?. Na przyk? CNN w 2016 roku reklam owa? ad o to, co si? dzieje na Bliskim Wschodzie. Dla nich Zachód swoj? debat? przed wyborami zdj?ciem Donalda Trumpa jest ?ci?le zwi?zany z tym, ?e s? konflikty, ?e zabijaj?, z podpisem ? Trump: Islam hates us? I cho? s? . owa bombarduj?. W badaniach Pew Research z 2011 roku Trumpa s? fa? szywe, to ustawienie go w takiej pozycji wskazuj?, ?e niemal 70 procent muzu? manów uwa?a, równie? jest manipulacj?, nie do ko?ca zgodn? z rzeczy- ?e ? ludzi Zachodu? cechuje chciwo?? czy zepsucie wisto?ci?. O mechanizmach prowadz?cych do polaryzacji moralne. pisze m.in. Matt Taibbi w ksi??ce ? Nienawi?? sp. z.o.o? . Dotyczy to w du?ej mierze tego, ?e media s? nastawione na wy?wietlenia, klikalno??. W jak i sposób m o?em y obiek t yw n ie r ozszer za? sw oj? w iedz? o Blisk im Wsch odzie i islam ie, szczególn ie w kon t ek ?cie ost at n ich w ydar ze? , k iedy t o w oln o?? m ediów w n aszym k r aju jest n iew ?t pliw ie zagr o?on a? Dla wi?kszo?ci dzisiejszych licealistów wydaje si?, ?e to influencerzy s? g? ównym ?ród? em, z którego czerpi? wiedz? o ?wiecie. To koszmarny problem, bo du?a cz??? z nich ma, cz?sto nawet nie?wiadome, islamofobiczne podej?cie, np. opowiadaj? ?arty o muzu? manach-terrorystach, ? ?cz? Afryk? z zacofaniem. Powtarzaj? w ten sposób wiele stereotypów, utrudniaj?c nam rozbijanie mitów, ? rozcinanie? tych worków, o których mówi? em. Z drugiej strony influencerzy nie maj? poj?cia, co si? dzieje w tych krajach. W dzisiejszych czasach do?? trudno jest znale?? dobre, rzetelne ?ród? o dziennikarskie - np. polskie ?ród? cz?sto koncentruj? si? a tylko na niektórych regionach. Zasada jest prosta ? za- 5 5
Czego n am , u m iar k ow an ie jako Polak om , czyli zain t er esow an em u n ar odow i polit yk ? przyjmowanie uchod?ców? Polska. 76% Polek i Polaków za- w maju 2015 roku (zgodnie z badaniami CBOS) by? za o gr an iczn ?, br ak u je, by lepiej zr ozu m ie? zjaw isk a za- przyjmowaniem uchod?ców. Z kolei 5 miesi?cy pó?niej ch odz?ce n a Blisk im Wsch odzie i ot w or zy? si? n a ju? tylko 24%. To pokazuje skal? manipulacji, jaka n iego? Czy w n aszym ?ch ar ak t er ze n ar odow ym ? jest nast?pi? w tak krótkim okresie. To w? a a?nie jest mecha- co?, co pow odu je u pr zedzen ia, czy jest t o zbyt du ?a nizm zarz?dzania strachem ? jest figura uchod?cy czy gen er alizacja? figura muzu? manina-terrorysty, który przyjdzie nas zabi?, a my - partia rz?dz?ca - was uratujemy. Ta taktyka Wydaje mi si?, ?e nie istnieje co?, co Pani okaza? si?, niestety, skuteczna. Dlaczego? Bo nie uczy a nazwa? ?charakterem narodowym? ale to poboczny a , si? nas krytycznego my?lenia. temat. Dlaczego Polacy nie przepadaj? za islamem, uchod?cami czy Arabami, ogl?dnie mówi?c? S? trzy Do tego dochodzi fakt, ?e tylko 14% Polaków problemy: media, polityka i edukacja. Edukacja jest deklaruje, ?e zna osobi?cie muzu? manina. Wielu z nas najwa?niejsza. W polskich szko? ach uczy si? przede bezkrytycznie akceptuje stereotypy o Bliskim Wschodzie. wszystkim historii konfliktu, a nie krytycznego my?lenia. J ednak poza stwierdzeniem, ?e np. jest tam brudniej, Przeci?tny ucze? polskiej szko? uczy si? o islamie jey nale?y zada? sobie pytanie - dlaczego? - dlaczego dynie dwa razy w ci?gu dwunastu lat edukacji ? raz na w takich krajach jak J emen czy Palestyna panuje bieda, lekcji historii o powstaniu islamu i podbojach muzu? - dlaczego jest tyle konfliktów? To w? a?nie jest krytyczne ma?skich w VII wieku, a drugi raz - na jednej lekcji religii my?lenie. katolickiej, gdzie 45 minut po?wi?cone jest zgodnie z programem: islamowi, judaizmowi, buddyzmowi, hinduizmowi, religijnym sektom i ?wiadkom J ehowy i jeszcze Ta odpow ied? doskon ale w pisa? si? w m oje kolejn e a religijnemu indeferentyzmowi razem wzi?tym. Czter- pyt an ie: W jak i sposób pa? st w o m o?e k szt a? ow a? t dzie?ci pi?? minut na te siedem zagadnie?! u pr zedzen ia, opr ócz m et od w spom n ian ych pr zez Pan a? W wielu podr?cznikach od historii pierwsze podboje muzu? ma?skie s? opisane jako ? najazdy? czyli , J e?li chodzi o muzu? manów czy uchod?ców to zostaje dodane negatywne nacechowanie emocjonalne. zarz?dzanie strachem w zupe? no?ci wystarcza. Zarówno A przecie? w rzeczywisto?ci bardzo cz?sto nie mia? one y nasza partia rz?dz?ca, jak i rz?d Fideszu na W?grzech, charakteru regionów dawny w? oski rz?d Salviniego - oni wszyscy realizuj? Bizancjum czy Persji podda? si? bez walki, drog? dyploo otwarcie wrog? polityk? wobec uchod?ców i muzu? - macji. To, co na lekcjach historii jest przedstawiane - manów. W wielu krajach Europy Zachodniej mo?emy za- zgodnie z chrze?cija?sk? propagand? ?redniowieczn? - obserwowa? jako zatrzymaniu ? pochodu muzu? manów? pod Poitiers (do których cz?sto trafiaj? te? osoby migruj?ce z Polski), przez Karola M? ota, by? w? o a?ciwie jednym z wielu a ludzie cz?sto nie dostaj? pracy, nie dostaj? si? do do- wypadów rabunkowych ze strony jednego z muzu? - brej szko? czy na studia - bo maj? ? e? nazwisko albo y z? ma?skich lokalnych wata?ków. Mówi si? o niewielkich, maj? ? taki? akcent. J to efekt tej niem?drej polityki, nie est na skal? polsk? i europejsk?, wojnach z Turcj?, ale nie która jest kontynuowana np. we Francji od dekad, mówi si? o tym, ?e Rzeczpospolita by? jedynym chrze?a a u nas si? dopiero zaczyna, czego konsekwencje cija?skim pa?stwem, które podpisa? z Im perium Oso b?dziemy odczuwa? za oko? 30 lat. Polska nie ma polio ma?skim traktat ? wiecznym pokoju? który przetrwa? o , tyki migracyjnej i niestety si? o tym w ogóle nie mówi, niemal pomimo sto stricte lat. To militarnego by? o ? wiele co? niespotykanego, ale ?e swego - obok rodzaju kryzysu imigranckie klimatycznego getta - to najpowa?niejsze wyzwanie XXI wieku. najwyra?niej wolimy czarno-bia? przedstawianie historii. e Po drugie, brak lekcji krytycznego my?lenia, co oczywi?cie wykorzystuj? politycy. Wykorzystuj?c mecha- Wydaje si?, ?e w dobie globalizacji i w szech obecn ej nizm zarz?dzania strachem, z pomoc? mediów buduj? m ieszan k i k u lt u r ow ej, in dyw idu alizm i odm ienn o?? obraz niebezpiecze?stwa, zagro?enia, jakim s? Arabowie t o zjaw isko pow szedn ie. Co t o zn aczy by? t oler an - czy uchod?cy (a samych siebie, jako wybawców? ). Pawe? cyjn ym w e w spó? czesn ym ?w iecie? Cywi?ski z organizacji ? Chlebem i sol?? cz?sto zadaje to pytanie: który kraj w 2015 roku w UE popiera? w 76% 6 Wydaje mi si?, ?e bardzo wa?nym, wr?cz kluczowym 6 s? owem jest empatia. Islamista Blog
prowadzi kursy w szko? ach dotycz?ce em patii, wielokul- osoby nie maj? innego wyj?cia ni? je?? np. tylko turowo?ci. Empatia, zgodnie z badaniami neuropsy- ziemniaki i surówk?. Do tego dochodz? problemy chologów i kognitywistów, jest czym?, co nie dotyczy np. z wynajmem mieszkania, znalezieniem pracy, je?li nie tylko emocji czy woli dialogu, rozmowy czy wys? uchania, jest si? specjalist? itd. ale równie? przyjmowanie perspektywy innego cz? owieka, zak? ada element poznawczy. W? a?nie do tego jest niezb?dne krytyczne my?lenie ? nale?y si? zdystan- Co, jako m ? odzi lu dzie, u czn iow ie, m o?em y zr obi? sowa? wobec w? asnego punktu widzenia i spróbowa? ?eby szer zy? t oler an cj? i budow a? w i?zi z lu d?m i zacz?? patrze? na drugiego cz? owieka z jego perspek- ?odm ien n ym i?? tywy. Empatia jest krokiem dalej od tolerancji: staram si? My?l?, ?e kluczowe jest, ?eby samemu stara? si? wczuwa? w sytuacj? innej osoby - nie wspó? odczuwa?, by? nie szczególnie wobec tych, którzy nie s? tolerancyjni. wspó? czu?, ale wczuwa?. Sama tolerancja w dzisiejszym ?wiecie to jest troch? za ma? o. em patycznym i tolerancyjnym cz? owiekiem - Bardzo cz?sto spotykam si? z islam ofobi?, ale te? z bardzo du?? niech?ci? i dyskryminacj? osób, które stoj? po przeciwnej stronie ? barykady? czyli ze strony , Jak ie s? pr zyczyn y i pr zyk ? ady n iet oler an cji w st o- osób o pogl?dach liberalnych, do których sam si? su n k u do m ieszk a? ców Blisk iego Wsch odu ? zaliczam. Wydaje mi si?, ?e to, co ka?dy z nas mo?e zro- W Polsce najbardziej przeszkadzaj? hid?aby. bi?, to nie wk? ada? ludzi w worki, ale próbowa? ich Cz?sto jako Islamista Blog wspieramy Rzecznika Praw poznawa?. Obywatelskich w sytuacjach, kiedy jaka? z kobiet ze spokojnego podej?cia do odmienno?ci i zrozumienia, ?e Bardzo potrzebujemy dzisiaj takiego spo? eczno?ci muzu? ma?skiej zosta? pobita lub do?wiada w Polsce te? si? ró?nimy. czy? innych form przemocy. Dzieci maj? szczególnie a trudno w szko? ach, je?li maj? ciem niejszy kolor skóry. Nawet nauczyciele czasami dyskryminuj? je w ró?ny Czy jest co?, co ch cia? Pan n a kon iec pr zek aza? by sposób. Kolejnym problemem jest na przyk? niezrozuad n am , jako spo? ecze? st w u u czn iow sk iem u , k t ór e k sz- mienie, ?e muzu? manie, ale te? na przyk? ?ydzi, nie ad t a? si?, ?eby r ozw ija? sw oje h or yzon t y ci jedz? wieprzowiny. Niestety, w sto? ówkach szkolnych czy n ia? m ar zen ia? Czy ?w iat st oi dla n as ot w or em , czy pracowniczych bardzo cz?sto jedynym daniem mi?snym s? jedn ak jak ie? bar ier y? jest w? a?nie te, zawieraj?ce wieprzowin?, dlatego takie i spe? - J milion barier. J est e?li kto? Wam mówi, ?e ?wiat stoi otworem, a swoj? w? asn? prac? zarobicie na Porsche latami ci??kiej nieprawda. pracy, to J ako Polacy, to jest jeste?my moim zdaniem uprzywilejowani i mamy du?o wi?cej mo?liwo?ci ni? nasi rówie?nicy w Syrii czy w J emenie, ale to nie oznacza, ?e nie ma barier. Moim zdaniem b?dzie ich coraz wi?cej w tym spolaryzowanym i nastawionym na zysk ?wiecie. Mam ogromn? nadziej?, ?e za 10 lat ci z Was, którzy dzisiaj s? aktywni, b?d? mieli na tyle samozaparcia i si? y, aby w? a?nie w duchu zmiany spo? ecznej polegaj?cej na wzajemnym s? uchaniu i budowaniu mostów, tworzy? pokój. Mam nadziej?, ?e w? a?nie takie osoby dojd? do w? adzy i by? mo?e co? si? zmieni w naszym kraju. Ser deczn ie dzi?k u j? za u dzielen ie bu du j?cego i in spir uj?cego w yw iadu . M am n adziej?, ?e n ie jest t o ost at n i r az, gdy koperink go?ci Islam ist ? Blog n a sw oich st r on ach . 7 7 Dzi?kuj?. Tekst/zdj?cia: Zuzanna Bere?, Laura Chwali?ska, Michalina Nowakowska, J akub Teodorczuk
Przesta?my lata? nad k uk u? czym gni azdem Ponure korytarze, drzwi bez klamek, zza których dobiegaj? j?ki, które nie sposób zrozumie?. Nieprzewidywalni, a przez to niebezpieczni dla otoczenia ludzie, z którymi niemo?liwe jest si? porozumie?. Dantejskie sceny rodem z ?Lotu nad kuku? czym gniazdem" ? takie skojarzenia do niedawna budzi? y zaburzenia psychiczne. L?k i niepokój zwi?zany z nimi s? pozosta? o?ciami po czasach, gdy nie istnia? jeszcze y skutecznie dzia? aj?ce leki, natura chorób psychicznych nie zosta? zbadana, a chorzy, pozbawieni szans na a fachowa diagnoz?, trafiali do budz?cych groz? o?rodków, których w przewa?aj?cej wi?kszo?ci mieli ju? nie opu?ci?. j?tne lub niech?tne wobec nich w swoim otoczeniu. Szokuj?ce jest, ?e wed? bada? prowadzonych przez ug Fernando, Deane? i McLeoda, nawet ludzie nauki ? a lekarze i studenci medycyny ? nie s? wolni od uprzedze?. Szczególnie napi?tnowane s? uzale?nienia i schizofrenia. Szcz??liwie obecnie coraz wi?cej s? yszy si? o tym, jak wa?ne jest zdrowie psychiczne ? sta? si? to o wr?cz modne: pojawiaj? si? kolejne kampanie spo? eczne, media rozpisuj? si? o ?wiadectwach celebrytów, szerzy si? wiedz? z tej dziedziny. Wydawa? by si? mog? ?e jako spo? o, ecze?stwo idziemy w dobr? stron?, ale mimo to stygmatyzacja i stereotypizacja osób z takowymi zaburzeniami wci?? ma miejsce. Co wi?cej, to jeden z najbardziej tolerowanych spo? ecznie rodzajów dyskryminacji. Stygmatyzacja si?ga nawet dziedziny prawa. Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opieku?czym nie mo?e zawrze? ma? ?e?stwa osoba dotkni?ta chorob? psychiczn? albo niedorozwojem umys? owym. A je?eli stan zdrowia danej osoby nie zagra?a ma? ?e?stwu, musi ona wyst?pi? do s?du o zgod? na zawarcie zwi?zku. Podobnie ma si? kwestia wyra?ania woli przez osoby dotkni?te zaburzeniami. Wariat. Chory psychicznie. Lecz si?. S? yszymy, a nawet wypowiadamy te s? owa zupe? nie bezrefleksyjnie. J e?li pomy?limy o popkulturze ? w?ród postaci z zaburzeniami - znajdziemy g? ównie sk? onne do agresji czarne charaktery. Z analizy seriali telewizyjnych wynika, ?e na ekranie osoby takie stosuj? przemoc dziesi?ciokrotnie cz??ciej ni? osoby zdrowe oraz oko? dwudziestokrotnie cz??ciej ni? w rzeczywiso to?ci. Przek? ada si? to na opini? publiczn?, której zaburzenia psychiczne kojarz? si?, wed? ug bada? z 2005, 2009 i 2018 roku, z nieobliczalno?ci? i zagro?eniem dla otoczenia. O ironio, to w? a?nie osoby z zaburzeniami cz??ciej padaj? ofiarami aktów przemocy. To wszystko sprawia, ?e wci??, mimo znacz?cych post?pów w dziedzinie psychiatrii, wielu chorych latami ?yje bez pomocy, a nawet diagnozy. Niektórzy nie potrafi? rozpozna? objawów, czasem obawiaj? si? wykluczenia. Wiele osób, je?li decyduje si? zg? osi? do specjalisty, udaje si? do innych miast. Wed? badania ug CBOS z 2012 roku, 73% osób bior?cych w nim udzia? uzna? choroby o pod? o o?u psychicznym za wstydliwe. Prawie co trzeci z ankietowanych do osób dotkni?tych takimi przypad? o?ciami ma stosunek niech?tny lub oboj?tny, a ponad po? owa dostrzega nastawienie obo- 8 Na ich postrzeganie nie pozostaje bez wp? ywu kondycja psychiatrii w Polsce. Od lat boryka si? ona bowiem z niedofinansowaniem (w Polsce przeznacza si? na ni? dwa razy mniej ni? w krajach Europy Zachodniej ? ok. 3% ?rodków z NFZ, podczas gdy na zachodzie jest to 6- 8%) i brakami kadrowymi ? w ca? ym kraju jest jedynie nieco ponad cztery tysi?ce specjalistów (w przypadku psychiatrii dzieci?cej niespe? pi?ciuset), podczas gdy z ich pomocy kona rzysta ponad pó? tora miliona osób. A niewykluczone, ?e powinno du?o wi?cej ? wed? ug badania EZOP przeprowadzonego zgodnie z metodologi? WHO, u 23% populacji Polski mo?na rozpozna? jakie? rodzaje zaburze?. By? mo?e potrzebuj?cy zg? osiliby si? po pomoc, gdyby nie l?k przed reakcj? otoczenia. J e?li chcemy przeciwdzia? a? dyskryminacji, zdecydowanie najwa?niejsza jest edukacja. Rozpowszechnianie wiedzy psychologicznej i medycznej przez media i o?wiat?, a przede wszystkim doedukowanie samych siebie poskutkuje zmian? ?wiadomo?ci spo? ecze?stwa. Agata Kwa?niak 8
Kot w beczce, czyli jak na ?wi eci e ?wi ?tuje si ? k arnawa? ??egnaj, mi?so!? Tak dos? ownie mo?na przet? umaczy? karnawa? którego to droga rozpocz?? si? od , a ? aci?skiego caro, vale (??egnaj, mi?so? Nast?pnie pow). sta? w? o oskie carnevale, z którego bezpo?rednio powsta? równie? i polski karnawa? . pomnie? o swoich zwyczajowych manierach i w pe? ni odda? si? zabawie (która nie by? dla nich powszechnie a dost?pna). W obecnej formie zosta? ona zapocz?tkowana a przez grup? praczek w 1824 roku, które, chc?c pokaza? swój sprzeciw wobec ci??kiej, 16- godzinnej pracy, postanowi? porzuci? prac? i uda? si? do pubu. Utworzy? y y komitet, który nast?pnie dokona? szturmu na miejski ratusz, w którym praczki przej?? w? y adz? na jeden dzie?. Wi?kszo?? z nas, s? ysz?c to s? owo, ma przed oczami jedn? z wype? nionych niesamowitym przepychem parad w Rio de J aneiro lub t? umne bale maskowe w Wenecji. Nie s? to z? skojarzenia, poniewa? istotnie, to e w? a?nie tam odbywaj? si? najliczniejsze i najpopularniejsze pochody oraz ta?ce. J ednak w innych zak?tkach ?wiata to kultowe ?wi?to nie ogranicza si? do maskarad oraz przejazdu dekorowanych platform. Pod koniec lutego oraz na pocz?tku marca zabawa trwa tak?e w stolicy Australii, Canberze. Odbywa si? tam Mardi Gras, czyli najwi?ksza na kontynencie parada równo?ci oraz festiwal. Co roku uczestnicz? w nim setki tysi?cy nie tylko Australijczyków, lecz tak?e mieszka?ców ca? ego ?wiata. W tym roku wydarzenie, tak jak wiele innych na ca? ym ?wiecie, po raz pierwszy odb?dzie si? wirtualnie. J e?eli na prze? omie stycznia i lutego udamy si? do Danii, mo?emy stara? si? o uzyskanie tytu? Kociego Króla u lub Kociej Królowej, bior?c udzia? w jednej z tradycyjnych zabaw karnawa? owych. J est to jedna z rozrywek w trakcie Fastelavnu, której celem jest rozbicie pe? nej s? odyczy beczki. J ednak par? wieków temu w beczce znajdowa? si? czarny kot, b?d?cy sym bolem zimy, którego nale?y wyp?dzi?, aby mog? nadej?? wiosna. Pierwsza osoba, a której uda? si? z? o ama? jedn? z desek, otrzymywa? tytu? a Kociej królowej, za? ta, która str?ci? ostatni? z nich, Koa ciego Króla. Cho? w tym roku karnawa? przyj?? zupe? now? nie form? i cz??ciowo przeniós? si? w meandry sieci, nie oznacza to wcale mniejszej liczby zainteresowanych. J est to okazja, która pozwoli mieszka?com ca? ego ?wiata poczu? si? cz??ci? wydarze? maj?cych miejsce na drugiej stronie kuli ziem skiej. Ka?dy z nas zyskuje w ten sposób szans? na poznanie innych kultur i tradycji. Po tym ogromnym baga?u problemów, który zosta? zrzucony na nas w minionym roku, wszyscy zas? ugujemy na cho? chwil? wytchnienia. Osobliw? karnawa? ow? tradycj? mo?e poszczyci? si? tak?e miasto Ivrea, po? o?one w pó? nocnych W? oszech. Co roku odbywa si? tam rekonstrukcja lub te? inscenizacja obalenia tyranicznego barona, który rz?dzi?miastem. Trwa ona trzy dni, a do jej zrealizowania wykorzystanych zostaje 400 ton sycylijskich pomara?czy, którymi uczestnicy po prostu w siebie rzucaj?. Maja Piechocka Ciekawy zwyczaj maj? tak?e Hiszpanie oraz niektórzy mieszka?cy Ameryki ?aci?skiej. Rankiem, w ?rod? Popielcow?, ma miejsce Entierro de la Sardina, czyli pogrzeb sardynki. Procesja pogrzebowa prawdziwej ryby lub jej kuk? ma sym bolizowa? koniec rozpusty oraz y pocz?tek nowego okresu. Cho? pochodzenie tego obrz?du nie jest ustalone, mo?e si? on wywodzi? z czasów Karola III, który w trakcie karnawa? postanowi? rozda? podu danym sardynki, które z powodu wysokiej tem peratury zacz?? si? psu?. Ich zapach by?na tyle niezno?ny, ?e obyy watele postanowili zakopa? je w ziemi. Podczas karnawa? bawi? si? tak?e mieszka?cy u niemieckich regionów Nadrenii i Westfalii. To w? a?nie tam w ostatni czwartek przed rozpocz?ciem Wielkiego Postu do miejskich ratuszy wkraczaj? kobiety, aby symbolicznie przej?? w? adz?. O godzinie 11:11 odcinaj? krawaty urz?dnikom, za co ci, w ramach rekompensaty, otrzymuj? buziaka. Korzenie tej tradycji si?gaj? ?redniowiecza, kiedy to Weiberfastnacht by?dniem, w którym kobiety mog? za- 9 y Grafika: Laura Chwali?ska 9
Fleepit Digital © 2021