ANG SIMOY DAGAT Ang Opisyal na Pahayagang Pangkampus at Pangkomunidad ng Pambansang Mataas na Paaraan ng Buhang Sangay ng Sorsogon, Rehiyon V Ang pag - unlad ng lipunan ay isang mahalagang kaganapang dapat na ipagdiwang, sapagkat ang mga pinunong may mabuting hangarin ay nagbibigay - daan sa pagtataguyod ng matatag at maunlad na komunidad. kuha ni Eco Halili PBBM pinangunahan ang pagpapasinaya ng Sorsogon Sports Arena Ashley Nicole F. De Vera GINANAP ANG PASINAYA sa Sports Arena noong nakalipas na Oktubre 17, 2024 sa Balogo, Sorsogon , kalakip ang ika-130 taong pundasyon ng Lalawigan ng Sorsogon at kasabay ng ika-50 taong pagdiriwang ng kasaganaan sa Probinsiya, na mas kilala sa tawag na Kasanggayahan Festival. Sinimulan ang nasabing palatuntunan sa pamamagitan ng isang flash-mob bilang pagsalubong kay PBBM kung saan kalahok ang libo-libong kabataang Sorsoganon, kabilang na ang A-One Youth of Sorsogon, gayundin ang Pasalinggaya Dancers na kapwa mga iskolar ng Probinsiya. Ang pagpapasinaya ng nasabing Sports Complex ay Opisyal na binuksan ng Ama ng Lalawigan, Gov. Jose Edwin “Boboy” B. Hamor na siya ring dinaluhan nina Pres. Ferdinand “Bong-bong” Marcos Jr., Former VP Leni Robredo, Vicente “Tito” Sotto III, Lito Lapid, Bam Aquino, at Camille Villar, kapwa senador at aspirants, gayundin si Senate President Francis “Chiz” Joseph G. Escudero na nagbigay pa ng kaniyang mensahe. Aniya, isa itong Balogo Sports Complex yamang mai- tuturing at maipagmalalaki ng bawat Sorsoganon. Gayundin sinabi niya na dati-rati, pabulong niya lamang na binabanggit ang pangalan ng Lalawigan sa tuwing may magtatanong sa kaniya, subalit ngayon ay taas-noo na niyang ipinangangalandakan ang Probinsiyang Sorsogon bilang kaniyang bayang sinilangan. Ayon sa Ama ng Probinsiya, ang 7.1-hektaryang Sports Complex na inspired pa ng sikat na Collosseum ng Roma ay may 15,000 na seating capacity at tatlong palapag na gusali na kayang tumanggap ng humigit-kumulang 20,000 katao para sa lokal at internasyonal na pagtitipon. Bukas umano ang Probinsiya sa pagdaraos ng National Training Camp sa mga Pilipinong Atleta para sa Nasyonal at Internasyonal na palakasan. Samantala, humanga naman si Naglunsad ng Water Survival Training at Leadership Summit ang pinagsamang puwersa ng 22nd Infantry “Valor” Battalion, Philippine Army at Lokal na Pamahalaan (LGU) ng Bayan ng Bulusan na ginanap sa FMB Beach Resort, San Rafael, Sta. Magdalena, Sorsogon noong ika-17 hanggang ika-18 ng Disyembre 2024. Sa pagtutulungan ng LGU Bulusan, sa pangunguna ni Hon. Mayor Michael G. Guysayko, at Hukbong Katihan ng Pilipinas, matagumpay na idinaos ang Water Survival and Leadership Summit na may layuning paigtingin ang kakayanan ng mga kabataan sa paghahanda sa sakuna, at pag- papaunlad ng kanilang liderato. Ang nasabing aktibidad ay nilahukan ng 55 kabataan, kung saan ilan rito ay miyembro ng Sangguniang Kabataan (SK), kabataang may edad 14 pababa, at opisyales ng Supreme Secondary Learner Government (SSLG) ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang (BNHS) at San Roque (SRNHS), kabilang sina Jhon Mark G. Hernandez, Ashley Nicole F. De Vera, Jibril Niño G. Bringino, Althea E. Castro, Samantha G. Osiana, Benz Benz Aeious H. Halim, at Eurimae G. De Vera, kapuwa opisyales ng BNHS SSLG, gayundin ang ilang mag-aaral ng BNHS na sina Ra- Pres. Marcos sa ganitong hakbang ng Probinsiya. “Ito ay isang mahalagang hakbang upang maitaguyod natin ang ating mga kababayan na may angking galing sa larangan ng palakasan. Sa tulong nito,mabibigyan sila ng pagkakataon upang mahasa pa ang kanilang mga talento. Tulad din ng mga Olympians natin na lumahok nitong 2024 na Paris Olympics, hangarin natin na sa pamamagitan ng Arena na ito, lalo pang dumami ang mga kababayan natin na magbibigay ng dangal sa ating bansa,” ani PBBM. Kadunungan Program Mobile Kitchen umarangkada na sa BNHS Ashley Nicole F. De Vera tagapagtaguyod ng nasabing programa. Sa kabuoang 782 magaaral na minarkahang “wasted” at benipisyaryo ng programa sa Probinsiya, 251 sa mga ito ay mga mag-aaral sa Bayan ng Bulusan kun saan 69 ay mula sa BNHS, 140 mag-aaral sa Mataas na Paaralan ng Bulusan (BHS), at 42 naman sa Pambansang Mataas na Paaralan ng San Roque (SRNHS). Ashley Nicole De Vera Ang nasabing mga mag-aaral ay sasailalim sa 90 magkakasunod na araw ng feeding program maliban sa mga araw na walang pasok kagaya ng Sabado at Linggo. Sa panayam kay Bb. Joy Gimena, miyembro ng Kadunungan Team, sinabi niyang karamihan sa naitalang wasted ay mga estudyanteng nasa ika-7 Baitang, kung kaya’t karamihan LIGTAS ANG MAY ALAM. Matagumpay na isinagawa ang kauna-unahang Water Survival Training, sa mga benepisyaryo sa Phase 2 Leadership Summit sa pangunguna ng 22nd IB, PA at LGU Bulusan, ika - 18 ng Disyembre 2024. ng programa ay mula sa ika-7 kuhang larawan ni Jade Maureen G. Bringino faela James Cañaveral, Rodenna 22nd IB, ang ganitong uri ng pa- Baitang. Furiscal, Aljay D. Guerrero, John kikiisa ay nagbibigay-diin sa kaMatatandaang nauna nang Lloyd Galoso, at John Neumann halagahan ng pagtutulungan ng isinagawa ang Phase 1 ng Umarangkada na ang Kadunugan Program Mobile Kitchen sa Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang (BNHS) kaninang umaga, Nobyembre 11, 2024. Ganap na ika-9 ng umaga nang mamahagi ng libreng hotmeals ang Ka- dunungan Team sa 69 na magaaral ng BNHS na wasted o hindi umabot sa bilang na 18 ang Body Mass Index o BMI kaugnay ng Kadunungan Program Mobile Kitchen, sa ilalim ng 7k Program ng Kapitolyo, sa pamumuno ni Hon. Gov. Jose Edwin “Boboy” Hamor, Guerrero. Ayon sa pamunuan ng komunidad, kabataan, at mga Water Survival Training, Leadership Summit, inilunsad ng 22nd IB, PA, LGU Bulusan >>> sundan sa pahina 3 >>> sundan sa pahina 2
b a l i t a Canva magbibigay ng libreng Access sa mga guro NAKATAKDANG TUMANGGAP ng libreng access at pagsasanay ang mga guro at kawani ng pampublikong paaralan sa bansa ngayong Nobyembre, kasunod ang pakikipagtulungan ng Department of Education (DepEd) sa Canva Philippines, ayon sa press release na ipinalabas noong Oktubre 30, 2024. Nakaraang Miyerkules nang pirmahan ni DepEd Secretary Sonny Angara ang partnership ng Kagawaran at ng Canva Philippines na naglalayong mailunsad ang Canva for Education upang higit pang dalhin ang digital design at pagkamalikhain sa mga paaralan sa bansa, gayundin upang suportahan ang mga Ashley Nicole De Vera guro sa paggamit nito para sa mas interaktibong pag-aaral. Samantala, pinuri ni Australian Ambassador to the Philippines, HK Yu ang mabilis na pagkilos ng tanggapan ni Sec. Angara sa pakikipagtulungan sa Canva for Education, na tiyak umanong magsisilbing pasaporte ng mga guro at magaaral tungo sa makabago at dekalidad na sistema ng edukasyon sa darating na panahon, gayundin sa kasalukuyan. “What I didn’t expect was how quickly it was going to happen under Secretary Angara’s leadership. It was literally few months ago when he was first appointed that I called him to emphasize how Australian govern- Ashley Nicole F. De Vera MATHatag na Buhangnon. Idinaos ang ika-pitong taon ng Cluster Mathematics Camp Eliminations sa Pambansang Mataas na Paaralan ng San Roque, nitong ika- 8 ng Oktubre, 2024. Kabilang sa mga kalahok ang mga mag-aaral mula sa Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang. kuha ni Jade Maureen Bringino Grade-7/Narra , sa Damath, at ang mga kinatawan sa timpalak sa Math Jingle na sina Rey Harvey Abesamis, Emerson Salapantan, Jonas De Vera, John Neumann Guerrero, Jenelle Frilles, Danica Fulay, Angeline Rebancos, Emmanuel Labayo, Rhianna May Cadeliña, Zaira Cubillan, Daryl Hernandez, Shaina Estiller, Kenn Patrick Galoso, Samantha Osiana, at Guian Carl Logina na sinanay nina Bb. Roxanne Grace M. Fuedan at Bb. Janica P. Dolot. Samantala, nag-uwi ng titulong "1st Runner Up" ang mag-aaral mula sa Grade-10/ Zeus na si Jibril Niño Bringino sa ginanap na "Search for Mr. and Ms. MATHinik 2024", at si Ashley Nicole F. De Vera, Grade-11/TVL, na pasok sa top 5 ng nasabing patimpa- Bulusan pumang-apat sa DBCCJ Ashley Nicole De Vera ment will continue to support in improving your education system,” ani Amb. Yu. Ang Canva for Education ay isang all-in-one visual communication platform kung saan ay 100% libre sa lahat ng K-12 na paaralan, guro, at mag-aaral. Sa tulong nito, ang mga guro at mag-aaral sa bansa ay maaaring ma-access ang lahat ng benepisyo na tampok sa Canva Premium. “The President himself SANAY ANG TAGASANAY . Tumanggap ng iba’t ibang parangal ang said in his SONA that class- mga tagapayo at tagapagsanay mula sa Bayan ng Bulusan sa ginanap rooms should be incubators of na Division Boot Camp for Campus Journalism (DBCCJ) na idinaos creativity and innovation. With sa Ann’s Garden, Juban, Sorsogon, nitong ika- 5 hanggang ika-8 ng this partnership, we’re build- Nobyembre,2024. Kabilang dito ang mga tagasanay ng Pahinang ing those incubators, one at a Pampaaralan ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang. NAG - UWI ng magkakaibang nag-uwi naman ng tatlong magtime,” saad ni Angara. BNHS, nagpamalas ng husay sa BCMCE NAGPAMALAS NG KAHUSAYAN SA LARANGAN NG MATEMATIKA ang kinatawan ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang (BNHS) sa ginanap na Bulusan Cluster Math Camp Elimination (BCMCE) sa Pambansang Mataas na Paaralan ng San Roque (SRNHS), San Roque, Bulusan, Sorsogon noong ika-8 ng Oktubre, 2024. Bigo mang masungkit ang titulo, iniuwi naman ni Jhon Mark G. Hernandez, Grade-12/GAS, ang ikalawang puwesto sa Pagsulat ng Sanaysay, gayundin ni Christian F. Flores, Grade-11/ABM sa Paggawa ng Islogan, at Liezel Lacra, Grade-7/Narra, parehong titulo sa Damath. Nagkamit ng ikatlong gantimpala sina Benz Aeious Halim, Grade-9/Socrates, sa Spoken Poetry, Jobert Frejas, Hulyo - Disyembre, 2024 lak, habang aktibo namang nakilahok sina Althea Castro, Grade-10/Zeus, Catherine Santiago, Grade-11/ ABM, Jian Karl Freo, Grade 11 /ABM, Lester Gian Galos, Grade-8/Einstein. Sa kabilang banda, binati ng mga tagapagsanay at pamunuang pakultad ng BNHS ang mga kinatawan ng paaralan sa iba't ibang larangan kaugnay ng Sipnayan sa naging mainit na pagsuporta hindi lamang sa mga kalahok maging sa mga tagasanay gayundin ang mainit na suporta ng Punong-guro na si G. Jeff Howell I. Mape., “Congratulations everyone for a job well done! Very much appreciated an effort niyo to represent our school. We are always proud saiyo. Thank you so much for the hardwork and dedication. Until next com- parangal ang School Paper Advisers (SPA) sa Bayan ng Bulusan, at ilang tagapagsanay sa ginanap na Division Boot Camp for Campus Journalism (DBCCJ) sa Ann’s Garden, Juban, Sorsogon nitong ika-5 hanggang ika-8 ng Nobyembre 2024. Itinanghal na 4th Place Overall Winner ang Bayan ng Bulusan sa idinaos na DBCCJ sa Juban nitong Martes hanggang Biyernes na siyang nilahukan ng 129 delegado mula sa 14 na munisipalidad sa Lalawigan, habang pumangalawa naman ito sa pang-isahang patimpalak sa kategoryang Filipino. Nasungkit ni Bb. Fatima G. Fresnido, tagapayo ng Ang Simoy Dagat, Pahinang Pampaaralan ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang (BNHS) ang unang puwesto sa Pagwawasto at Pag-uulo ng Balita, habang kakaibang parangal si G. Joey Fortes, tagasanay ng BNHS, kung saan kaniyang nasungkit ang ikalawang puwesto sa Pangulong Tudling, ika- apat na puwesto sa Pagsulat ng Kolum, at ika-limang gantimpala sa Kartung Editoryal. Samantala, iniuwi naman nina Bb. Ina Isabel C. Fulo ng Mataas na Paaralan ng Bulusan (BHS) ang unang puwesto sa Pagsulat ng Kartung Editoryal, at ika-apat na puwesto sa Photojournalism (Kategoryang Filipino), habang nagkamit ng unang puwesto sa Pagsulat ng Kolum at pangalawang puwesto sa Pagsulat ng Balitang Pampalakasan si Bb. Mae Ann G. Ferreras ng Paaralang Elementarya ng San Roque (SRES). Nagkamit naman ng unang puwesto sa Collaborative Desktop Publishing ang Matataas na Paaralan sa Bulusan (BHS). >>> KADUNGUNGAN PROGRAM mula sa pahina 1 nasabing programa sa mga ing program lang ito, kumbaga Paaralang Elementarya sa pang-sustain lang ito sa mga buong Probinsya noong ika-20 batang kailangan ng additional ng Marso 2024 hanggang un- intervention, so by 2025, ang ang araw ng Agosto, parehong priority namin is most likely sa taon. mga non-readers naman,” ani Samantala, sa susunod Gimena. na taon ay inaasahan ang pani- Sa kasalukuyan, maybagong programa na ilalatag ng roong tatlong (3) Mobile KitchKadunungan team, sa pamu- en ang Kadunungan Program muno ni Kadunungan Focal kung saan, dalawa (2) sa mga Person Arthur M. Balmadrid, ito ang ginagamit sa feeding sa ilalim ng 7k Program. “We program na idinarayo sa mga are trying to come-up talaga Paaralan sa Probinsiya, habang ‘yung mga programs na kagaya isa (1) naman ang nakalaan sa mga non-readers, may po- para sa panahon ng kagipitan. tential na ‘yon na ‘yong isusunod namin. Kasi ito, basic feed- petition,” saad ni Bb. Janica P. Dolot, tagapagsanay. Binigyang-diin nang nasabing eliminasyon ang kahalagahan ng Matematika sa pang-araw-araw na buhay hindi lamang ng mga magaaral, gayundin ng mga guro na siyang aparato sa paghahatid ng kaalaman patungkol sa kaalamang Matematika, pati na rin ang aplikasyon nito hindi lamang sa loob ng apat na sulok ng paaralan mapaggagamitan ng mga kabataan ang kanilang naging kaalaman kundi maging sa labas ng paaralan.
b a l i t a Ang simoy dagat 3 Kauna-unahang Kasanggayahan Youth Summit, idinaos kasabay ng Gawad Kabataan 2024 Ashley Nicole F. De Vera IDINAOS ang kauna-unahang Kasanggayahan Youth Summit nakaraang ika-21 ng Oktubre, kasabay ng Gawad Kabataan 2024 na ginanap sa Sorsogon Provincial Gymnasium, Capitol Compound, Sorsogon City, Sorsogon. Kasabay ng pagdiriwang ng ika-130 taong pagkakatatag ng Lalawigan, ika-455 Anibersaryo ng Unang Misa sa Luzon, at ika-50 Kasanggayahan Festival, binigyang-diin ng kaganapan ang mahalagang papel ng kabataan sa paghubog ng mas progresibong Sorsogon sa pamamagitan ng Kasanggayahan Youth Summit at Gawad Kabataan 2024 na patunay rin ng masiglang kultura, kasaysayan, at potensyal ng mga kabataang Sorsoganon. Tampok sa nasabing summit ang mga dinamikong talakayan at pagtatanghal ng adbokasiya ng mga lumahok na Munisipalidad gaya ng Bayan ng Barcelona, Bulan, at Ang Department of Education (DepEd), sa pamumuno ni Secretary Sonny Angara, ay nagpasalamat sa mabilisang aksiyon ng Depertment of Risk Reduction Management (DRRM) sa Severe Tropical Storm Kristine na kamakailang nagdulot ng pagkaantala ng klase sa mga paaralan sa bansa, nakaraang Oktubre 29, 2024. Laking pasasalamat ng kalihim ng Kagawaran ng Edukasyon sa mga kawani ng Disaster Risk Reduction Management (DRRM), gayundin sa mga personahe ng DepEd dahil sa mabilis at agarang aksiyon ng mga ito up ang tulungan ang mga nasalantang paaralan at komunidad na siya ring apektado ng bagyong Kristine. “Even as classes and government offices were suspended for three days, many of our staff continued working from home to coordinate assistance. Saludo kami sa inyong dedikasyon,” ani Angara. Ayon sa ipinalabas na report ng DepEd Disaster Risk Reduction and Management System (DRRMS) noong ika-28 ng Oktubre 2024, 888 paaralan ang binaha at naapektuhan ng pagguho ng lupa, habang 1,127 sa mga ito ang ginamit bilang evecuation center ng mga nasalanta. Sa kabuoan, tinatayang nasa PHP 3.7 bilyon ang naging pinsala sa imprastraktura, habang PHP 2.9 bilyon ang kinakailangan sa muling pagpapatayo ng mga nasirang pasilidad, at PHP 737.5 milyon ang kailangan sa pagsasaayos ng mga ito. Samantala, naglunsad ang DepEd ng mas kumprehensibong recovery plan na nakatuon sa pagsisigurong lahat ng mga mag-aaral ay hindi maaantala sa muling pagpasok sa paaralan. Sa kasalukuyan, nakatuon ang kagawaran sa rehabilitasiyon at muling pagbangon ng mga paaralang apektado ng nagdaang bagyo bilang tugon sa pagpapalit ng mga nasirang kagamitan kagaya ng libro, gamit sa pagaaral, kasangkapan, kompyuter, adisyunal na Maintenance and Other Operating Expenses (MOOE) para sa regional Offices (ROs), Schools Division Offices (SDOs) at mga paaralan, paggawa ng sipi ng Self-Learning Modules, at pagtatayo ng pansamantalang silid-ara sa iba't ibang mga lugar na lubhang apektado nito. “Every day out of school is a lost opportunity to learn,” giit ni Angara. “That is why we are prioritizing rehabilitation efforts to restore normalcy in the education system as quickly as possible,“ dagdag pa nito. at Andrea May F. Frades bilang mga delegado ng BNHS, kasama sina Bb. Fatima G. Fresnido, gurong tagapagsanay, at Gng. Marianne Joy F. Novenario. Ang nasabing aktibidad ay nakasentro sa pagninilay at pagkilos para sa pangangalaga ng kalikasan, panahon upang pahalagahan ang mga bagay na likha ng Poong Maykapal, at tumugon sa pamamagitan ng pananagutan at pangangalaga. Kaya naman, upang higit na mapagnilayan ang halaga ng aktibidad, ito ay pinasimulan sa pagtatanim ng bakawan at paglilinis sa tabingdagat, na sinundan naman ng pagsasagawa ng Banal na Misa na pinangunahan ni Rev. Fr. Noel Espaldon, malalim na pagtalakay sa paksa, at mga patimpalak na aktibong nilahukan ng iba’t ibang paaralan kagaya ng Mataas na Paraalan ng Bulusan (BHS), Pamban- sang Mataas na Paaralan ng Rizal (RNHS), Saint Louise de Marillac College of Sorsogon (SLMCS), at iba pa. Samantala, sa huling parte ng aktibidad, isang panapos na palatuntunan ang isinagawa upang kilalalanin at bigyang-parangal ang mga nagwagi sa patimpalak, kung saan kapwa mag-aaral ng BNHS ang nakasungkit ng unang pwesto, na siya namang ikinatuwa ng guro at tagapagsanay. MATATAG ANG PUNDASYON, MATIBAY ANG KINABUKASAN. Idinaos ang kauna-unahang Kasanggayahan Youth Summit nakaraang ika-21 ng Oktubre, kasabay ng Gawad Kabataan 2024 na ginanap sa Sorsogon Provincial Gymnasium, Capitol Compound, Sorsogon City, Sorsogon bilang bahagi ng pagdiriwang sa ika-130 taong pagkakatatag ng Lalawigan. Siyudad ng Sorsogon, gayundin ang A-One Youth Scholars kabilang ang dalawang iskolar at mag-aaral ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang (BNHS) na sina Abanoub D. >>> WATER SURVIVAL TRAINING mula sa pahina 1 ahensya ng Gobyerno upang maitaguyod ang isang mas ligtas at matatag na bayan. Ang matagumpay umanong pagdaraos ng nasabing aktibidad ay isang patunay ng pagkakaisa at pag-asa tungo sa mas progresibong Bulusan at Probinsya ng Sorsogon. Sa panayam ng Ang Simoy Dagat kay Samantha Osiana, Protocol Officer ng BNHS SSLG, sinabi nitong sa tulong ng aktibidad na ito, nahulma ang kaniyang isipan tungkol sa mga isyung pangkabataan. Natutunan rin umano niya ang mga katangian na dapat mayroon ang isang lider upang maging isang yapak na maaring sundan ng mga kabataan upang mamulat ang kanilang isipan. “Sa mga talakayang nabanggit doon, namulat ako sa mga bagay na nakakasira sa kinabukasan nating mga kabataan. Napagtanto ko na kaya nating mabago ang ating kinabukasan sa mga simpleng paraan. Natukoy namin ang mga isyu sa aming barangay at bumuo ng mga hakbang at paraan upang masolusyunan ito. Nabigyan rin ako ng aking kapwa partisipante ng inspirasyon upang maging kagaya nila, mga matatalino, makikisig, at magagaling silang mga lider na kapupulutan ng aral,” dagdag pa nito. Samantala, isa namang karangalan para kay Eurimae G. De Vera, Grade-9 Representative ng BNHS SSLG, na maging isa sa mga kalahok ng Water Survival Training/Leadership Summit. “Hindi lamang ito masaya at kapana-panabik, kundi lubos din nitong napahusay ang kaalaman.” Ashley Nicole F. De Vera Season of Creation Activity sa Bayan ng Gubat, Sorsogon nakaraang Oktubre 12, 2024 na may temang “To hope and act with Creation”. Matatandaang ika-16 pa ng Setyembre nang magpadala ng imbitasyon ang Holy Family Environment Program sa BNHS, sa pamamagitan ni Sr. Bernie De Silva HFB, Program Coordinator, na siya namang pina-unlakan ng mataas na paaralan, sa pamumuno ni Bb. Alma T. Gabrentina, OIC, dahilan upang ipadala sina Jibril Niño G. Bringino, Angeline Rebancos, Ashley Nicole F. De Vera, Catherine H. Santiago, Sophia Galora, Jenelle F. Frilles, 2 Buhangnon, Umariba sa Season of Creation ‘24 Kapwa nasungkit ng dalawang mag-aaral mula sa Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang (BNHS) ang unang pwesto sa magkahiwalay na patimpalak sa Season of Creation Activity na ginanap sa Paaralang Elementarya ng Rizal, Gubat, Sorsogon noong ika-12 ng Oktubre 2024. Magkaparehong iniuwi nina Jibril Niño G. Bringino, mag-aaral ng Grade-10/ Zeus, ang unang puwesto sa Patimapalak sa Talumpati, at Ashley Nicole F. De Vera, Grade-11/TVL BPP-FBS, ang unang gantimpala sa Poster Making Contest sa ginanap na han” at ang nakapagpapatibay na talumpati ni Mr. Emil Benjamin Tapio tungkol sa “Youth Development and Sustainable Governance,” samantala nagbigay ng mensahe sina DILG Director Arnel Renato Madridreo, National Youth Commission (NYC) Executive Director Leah Villalon, at Vice Governor Jun Escudero. Sa isang sandali ng pagkilala at pagmamalaki, pinarangalan ng Gawad Kabataan Awards ang mga natitirang Sangguniang Kabataan Councils, organisasyon, at indibidwal para sa kanilang natitirang mga kontribusyon sa pag-unlad ng kabataan. Si Ms. Nydia P. Delfin mula sa NYC Naga Area Office ay nagsilbing hurado, na higit pang binibigyang-diin ang pangako sa kahusayan sa pamamahala ng kabataan. Samantala, laking-pasasalamat naman ni Julius E. Edma, Provincial Youth Development Officer, sa mga naging katulong ng NYC upang maisakatuparan ang nasabing pagdiriwang na lumalawak sa Serbisyo Caravan, nagpakita ng magkakasa>>> sundan sa pahina 4 Abdel Massih at Ashley Nicole De Vera. Simula sa malalim na pagtalakay ni Dr. Danilo Gerona sa kasaysayan ng Sorsogon bilang “Land of Kasanggaya- DepEd, hinangaan ang naging pagtugon ng DRRMO sa bagyong Kristine Ashley Nicole F. De Vera
b a l i t a 9 na ASD, TSB Journalist, nagpamalas ng angking galing sa cluster elimination Ashley Nicole F. De Vera NAGPAMALAS NG ANGKING galing ang mga manunulat ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang (BNHS), matapos selyohan ang kani-kaniyang posisyon sa nagdaang Municipal Schools Press Conference (MSPC) noong ika - 13 ng Nobyembre 2024. no, Althea Castro sa Sci - Tech Writing gayundin sina Eurimae G. De Vera at Dorothy R. Gamba sa Editorial Writing o Pagsulat ng Editoryal, habang pumangalawa sa News Writing si Kenn Patrick Galoso, gayundin si Jibril Niño G. Bringino sa Pagwawasto at Pag-uulo ng hayagan, Lester Gian F. Galos sa Copy-reading and Headline Writing, at Angeline Rebancos sa Column Writing. Labis-labis naman ang kagalakan ng kanilang tagapagsanay na sina Bb. Roxanne Grace M. Fuedan, School Paper Adiviser (SPA) ng The Hulyo - Disyembre, 2024 Trash Fashion Show, ibinida ng YES - O Rafaela Cañaveral Trash Fashion Show, Nagpakitang Gilas sa Paggamit ng Recycled Materials Sa pagdiriwang ng linggo ng Envi-Science ng Buhang National High School (BNHS), nag-alab ang entablado sa Trash Fashion Show na pinangunahan ng YES-O club noong ika-17 ng Setyembre, 2024. Ang patimpalak ay naglalayong itaguyod ang paggamit ng recycled materials at magtataas ng kamalayan sa pangangalaga sa kapaligiran. Nagpakita ng kanilang talento at pagkamalikhain ang mga kalahok sa pamamagitan ng paggawa ng mga magagarang kasuotan mula sa mga recycled materials tulad ng plastik, papel, karton, at mga lumang kagamitan. Ang mga disenyo ay naglalaman ng iba't ibang istilo at konsepto, mula sa eleganteng gowns hanggang sa makabagong streetwear. Naging matindi ang kompetisyon, at nagwagi ang Grade 11 na si Catherine Santiago na may anim na minor awards. Hindi rin nagpahuli si Trixcy Floralde na nagkamit ng dalawang minor awards. Ang mga hurado ay binubuo ng mga guro, alumni, at mga kinatawan mula sa lokal na pamahalaan na nagbigay ng kanilang mga pamantayan sa pagpili ng mga nagwagi, kabilang ang pagkamalikhain, pagka-orihinal, at ang mensahe ng pangangalaga sa kalikasan. ABANTE ASD . Manunulat mula sa Buhang National High School, nagkamit ng tagumpay sa ginanap na Municipal Schools Press Conference (MSPC) sa Bulusan High School, nitong ika- 13 ng Nobyembre,2024. Lahat ng manunulat ng BNHS ay aabante sa Division Schools Press Conference (DSPC) . kuha ni Jade Maureen Bringino Sabay-sabay na didiretso sa DSPC ang 18 manunulat ng Ang Simoy Dagat at The Sea Breeze, Opisyal na Publikasyon ng BNHS sa larang na Filipino at Ingles, na gaganapin sa Pambansang Mataas na Paaralan ng Gallanosa (GNHS), Irosin, Sorsogon ngayong darating na ika-8 hanggang ika-10 ng Enero 2025, matapos silang magwagi sa kani-kaniyang mga pwesto. Nasungkit nina Jhon Mark G. Hernandez at Ashley Alexa H. Gaddi ang unang puwesto sa Feature Writing o Pagsulat ng Lathalain sa Filipi- Balita, si Seth Martin Gonzales sa Photojournalism, si Benz Aeious Halim sa Pagsulat ng Agham at Teknolohiya (Agtek), at Catherine H. Santiago sa Pagsulat ng Kolum. Habang pumangatlo naman sina Samantha Osiana at Sophia Galora sa Sports Writing o Pagsulat ng Balitang Pampalakasan, gayundin sina Angel Furaque at Prince Derick Vallesteros sa Editoryal Cartooning o Pagguhit ng Kartung Editoryal, si Ashley Nicole F. De Vera sa Pagsulat ng Balita, Jade Maureen Bringino sa Pagkuha ng Larawang Pampa- Sea Breeze, Bb. Fatima G. Fresnido, SPA ng Ang Simoy Dagat, Gng. Nida P. Fuaso, Gng. Diane F. Fortes, Gng. Lea H. Halim, Gng. Sheryl M. Decano, at G. Joey G. Fortes, higit-lalo na ang gurong-namumuno sa BNHS, Bb. Alma T. Gabrentina, dahil sa loob ng kaunting panahon ng pagsasanay, lahat ng manunulat ay kwalipikado sa darating na DSPC 2025. Samantala, naging hamon sa mga manunulat ang pagkakaroon ng apat na Paaralang kalahok sa nasabing aktibidad, at tatlo lamang sa mga ito ang aabante sa DSPC. MALIKHAING GANDA,GAWA SA BASURA. Pinangunahan ng YES-O Club ang ginanap na Trash Fashion Show bilang bahagi ng pagdiriwang ng Envi-Science sa Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang, nitong ika- 17 ng Setyembre,2024. Layunin ng patimpalak na isabuhay ng mga mag-aaral ang pagreresiklo at pangangalaga sa kapaligiran. kuha ni Jade Maureen Bringino Pagpupugay sa mga Guro: Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang nagdiwang ng araw ng mga guro Ashley Nicole F. De Vera Isang araw ng pagkilala at pagpapahalaga ang iginawad ng Jaime G. Espeña High School (JGEHS) sa mga guro nito sa selebrasyon ng Araw ng mga Guro noong ika-5 ng Oktubre, 2024. Nagsimula ang programa sa isang pagtitipon, kung saan natipon ang mga estudyante at mga guro upang sama-samang ipagdiwang ang espesyal na araw. Nagtampok ang programa ng iba’t ibang aktibidad, kabilang ang mga pagtatanghal mula sa mga estudyante, na nagpahayag ng kanilang pasa- salamat sa mga guro sa pamamagitan ng mga awit, sayaw, at tula. Nagtapos ang selebrasyon sa isang masayang salu-salo, kung saan nagkaroon ng pagkakataon ang mga guro at estudyante na makipag-ugnayan at magpalitan ng kwentuhan. >>> KAUNA-UNAHANG KASANGGAYAHAN mula sa pahina 3 mang pagsisikap mula sa mga institusyon ng DOH, DSWD, DICT, Sorsogon State University, at iba pang mga katulong, ay nagkakaisa sa kanilang misyon na paglingkuran ang mga kabataan sa pamamagitan ng mga aktibidad tulad ng sesyon ng Zumba na pinangunahan ng Sorsogon A-One Youth, isang ML tournament, na tunay na nagpapakita ng diwa ng pagkakaisa at kasaganaan ng lala wigan. Nilalayon din ng summit na mapalago ang mga pinuno ng kabataan na may kapangyarihan at nababanat, na yakap ang isang kinabukasan kung saan ang kanilang mga boses at aksyon ay nagtutulak ng makabuluhang pagbabago.
#KristinePH o p i n y o n Ang simoy dagat 5 UNOS SA EDUKASYON Malagim ang sinapit ng mga paaralan sa Bicol matapos ang pananalasa ng Bagyong Kristine na ikinalumo ng mga mag-aaral. Dahil sa pangyayaring ito, nanawagan ang Department of Education (DepEd) ng karagdagang pondo para sa rehabilitasyon ng mga nasirang imprastruktura. Ngunit saan nga ba kukuha ng karagdagang pondo ang DepEd gayong limitado lang din ang badyet upang matugunan ang pagkukulang ng mga klasrum sa bansa? Umaabot sa mahigit 5,000 na silid-aralan sa iba't ibang pampublikong paaralan sa Bicol ang nakaranas ng iba't ibang antas ng pinsala nang maglaho ang Severe Tropical Storm Kristine (Trami) sa rehiyon. Ayon sa nasabing ulat mula sa DepEd Bicol Regional Disaster Risk Reduction and Management Office, tinatayang mahigit 520 na paaralan ang naapektuhan ng pagbaha at pagguho ng lupa. Ayon sa DepEd, mangangailangan ng P557.5 milyong budget para sa pagsasaayos ng mga silid-aralan at P207.5 milyon naman para sa ‘major repairs.’ Aminado naman si Usec Sonny Angara na walang sapat na badyet ang DepEd upang matugunan ang pagkukulang ng mga klasrum sa bansa at nangakong maghahanap ang kagawaran ng iba pang maaaring mapagkukunan ng badyet, katulad na lamang ng mas maraming public-private partnerships (PPP) at loan assistance. Subalit, mas mahirap makaakit ng mga mamumuhunan para sa konstruksyon ng mga silid-aralan kumpara sa mga pamumuhunan para sa ibang proyektong pang-imprastruktura tulad ng kalsada at tulay, na nakikitang mas kapaki-pakinabang na puhunan. Hindi ba’t matagal na itong suliranin ng pamahalaan pagdating sa mga ganitong sakuna? Sinong mag-aakala na wala palang nakahandang pondo ang kagawaran para sa mga hindi inaasahang kalamidad? Kung titingnang mabuti, walang mahuhugot sa bulsa ang isang kagawaran sa oras ng pangangailangan dahil hindi man lang ito nakapagplano. Ngayon pa lang mag-iisip ang kagawaran ng mga alternatibong pagkukunan ng pondo kung kailan tapos na ang unos, kung kailan malaki na ang pangangailangan ng taumbayan. Dagdag pa ng Amihan National Federation of Peasant Women na dapat managot ang administrasyon sa pinsalang dulot ni Kristine. "Dapat magkaroon ng komprehensibong programa ang pamahalaan na magbibigay lunas sa epekto ng baha at pagguho ng lupa at makakatakip sa epektibong rehabilitation efforts," ayon kay Amihan national chairperson Zenaida Soriano. Upang makapaghanda ang pamahalaan ng pondo at magkaroon ng plano para sa mga hindi inaasahang sakuna, nararapat lamang na magkaroon ng magkahiwalay na pondo na tutugon sa mga ANG SIMOY DAGAT Ang Opisyal na Pamahayagang Pangkomunidad at Pangkampus ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang JIBRIL NIÑO BRINGINO Punong Patnugot ASHLEY NICOLE DE VERA Pangalawang Patnugot DOROTHY R. GAMBA Tagapamanihala ng Kagamitan JADE MAUREEN G. BRINGINO Tagapamanihala sa Sirkulasyon SOPHIA GALORA Pangalawang Tagapamanihala sa Sirkulasyon ASHLEY NICOLE DE VERA SOPHIA GALORA Patnugot ng Balita Patnugot ng Isports ASHLEY ALEXA GADDI JADE MAUREEN BRINGINO Patnugot ng Lathalain Patnugot sa Pagkuha ng Larawan DOROTHY R. GAMBA BENZ AEIOUS H. HALIM Patnugot ng Editoryal Patnugot ng Agham at Teknolohiya CATHERINE H. SANTIAGO JIBRIL NIÑO BRINGINO Patnugot ng Kolum Taga - ulo at Tagapag - wasto PRINCE DERICK R. VALLESTEROS Kartunist Kontribyutor MA. AUBREY GUERRERO SHAINY AIRA MAE GARATE ZAIRA CUBILLAN ANDREI GUALVEZ RAFAELA JAMES CAÑAVERAL Tagapayo: FATIMA G. FRESNIDO Koordinaytor: ALMA T. GABRENTINA Punong-guro: JEFF HOWELL I. MAPE ___________________________________________________________________ Ang Buong Patnugutan ng “Ang Simoy Dagat” ay lubos na nagpapasalamat sa Kaguruan at Tagapangasiwa ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang kalamidad. Ang pondong ito ay maaaring mapunan mula sa pambansang badyet, mga donasyon mula sa pribadong sektor, at mga tulong mula sa ibang bansa. Ang pagkakaroon ng magkahiwalay na pondo ay isang paraan upang mapabilis ang pagbigay ng tulong sa mga naapektuhang komunidad. Dapat ding magpatupad ng ‘disaster insurance’ para sa mga pampublikong imprastruktura. Ang mga pondong ito ay maaaring magbigay ng agarang suporta sa mga proyekto pagkatapos ng sakuna, at sa pamamagitan ng insurance, mapabibilis ang pag-ayos ng mga nasirang kagamitan at imprastruktura. Mahalaga ring maglunsad ng komprehensibong pagsusuri sa mga kasalukuyang silid-aralan upang matukoy ang mga mahihinang pundasyon at nangangailangan ng agarang pagsasaayos. Ang pagsusuring ito ay makakatulong sa pagtukoy kung aling mga silid-aralan ang dapat unahin sa rehabilitasyon. Maaari rin ang pagsasagawa ng mga proyektong nagbabawas ng panganib; dapat mamuhunan sa mga proyekto na naglalayong mabawasan ang panganib ng kalamidad, tulad ng pagtatatim muli ng mga punong kahoy, pagsasaayos ng ‘drainage systems’, at ‘urban planning’ na isinasaalang-alang ang natural disasters. Ang mga proyektong ito ay makatutulong hindi lamang sa paghahanda kundi pati na rin sa pagbawas ng mga epekto ng mga sakuna sa hinaharap. Dagdag pa, ang epekto ng climate change ay maaaring matugunan sa pamamagitan ng pagtigil sa mga conversion ng paggamit ng lupa, mga proyekto sa reclamation, quarrying, pagmimina, at pagtotroso. Hindi ba’t kakila-kilabot ang sumuong sa napaka-lakas na unos kung walang paghahanda ang bawat isa. Hindi lang dapat ang Kagawaran ng Edukasyon ang magkakaroon ng iba’t ibang paghahanda na sumasaklaw sa mga hindi inaasahang kalamidad; kundi marapat lamang na lahat ng ahensya sa gobyerno. Hindi lang iisa ang mga unos na maaaring kaharapin ng mamamayang Filipino, kaya nararapat lamang na ang nasyon ay handa at may agarang solusyon sa hagupit ng inang kalikasan. Serbisyo Publiko, Hindi “Game Show” Rumagasa ang mga influencers at celebrities na nag-file ng kanilang certificate of candidacy (COC) sa Commi ssion on Elections (COMELEC) para sa darating na midterm elections na magaganap sa ika-12 ng Mayo 2025. Hindi na bago sa ating mga Pilipino ang ganitong eksena tuwing halalan. Iba’t ibang pangalan ng mga sikat na personalidad ang naririnig—mula sa showbiz, social media, at iba pang industriya. Subalit, hindi lamang mga batikan sa pulitika o may malinaw na plataporma ang naglalakas-loob na tumakbo; makikita rin ang mga “kung sino-sino” na tila isinugal lang ang kapalaran upang maging bahagi ng listahan ng mga kandidato. Kasama sa mga nagtatangkang maging lider ng bayan ang mga ordinaryong tao gaya ng isang maybahay, guro, at iba pang mga indibidwal na walang sapat na kaalaman o karanasan sa pamahalaan. Marami rin sa kanila ang tinatawag na “nuisance candidates”—mga hindi seryosong kandidato na nagdadala lamang ng ingay sa proseso. Sila ang mga tumatakbong kandidato na ang tanging sandata ay “lakas ng loob.” Ang gani- Silaw Tanglaw DOROTHY R. GAMBA tong sitwasyon ay nagdudulot ng kalituhan sa isipan ng mga botante, at nagiging hadlang sa maingat na pagpapasya sa halalan. Ayon kay Atty. Ona Caritos, executive director ng Legal Network for Truthful Elections (LENTE), wala namang problema sa pagtakbo ng mga ordinaryong tao. Subalit, karamihan sa mga ito ay walang malinaw na plataporma. Tila ginagawa lamang nilang laro ang halalan. Kung manalo, mabuti; kung hindi, wala rin namang mawawala sa kanila. Ang ganitong pagtrato sa halalan bilang laro ay nagpapababa sa antas ng ating demokrasya at nagpapalala sa problemang kinakaharap ng ating sistema ng pamahalaan. Katunayan, hindi ba’t nararapat lamang na seryosohin ang eleksyon? Hindi ito isang game show na pwedeng subukan ang swerte. Hindi rin makatwiran ang argumento na “Lahat ng bagay ay p'wedeng matutunan.” Ang pamamahala sa bayan ay hindi natutunan sa isang iglap. Hindi sapat ang pagiging sikat o ang pagkakaroon ng yaman para masabing karapat-dapat kang maging pinuno ng bayan. Hindi rin garantiya ng mabuting pamumuno ang pagpapalabas ng pera para maglunsad ng isang charity event. Ang tunay na lider ay may konkretong plano, sapat na kaalaman, at malalim na malasakit sa bayan. Kaya naman, ang COMELEC, bilang tagapangalaga ng halalan, ay may malaking papel sa pagsiguro na tanging mga kwalipikado at may sapat na kakayahan lamang ang dapat makapagsumite ng kandidatura. Nararapat na magkaroon ng mas mahigpit na panuntunan upang tiyakin na ang mga tumatakbo ay may malinaw na layunin at hindi lamang gumagamit ng eleksyon bilang isang plataporma para sa sariling interes o pansariling pagpapakilala. Gayundin, mahalaga ang papel ng mga botante. Kailangang maging mapanuri ang bawat isa sa pagpili ng kandidato. Hindi dapat magpadala sa kasikatan o gimik
o p i n y o n Hulyo - Disyembre, 2024 HUSTISYA PARA SA KATOTOHANAN Karangalan Sukatan Samu’t saring ugong ng maling impormasyon ang napapakinggan sa iba’t ibang midyang panlipunan. Mga maling balitang ipinakakalat ng mga taong pilit inaayon ang maling impormasyon sa maunlad na sibilisasyon upang tuluyang puksain ang tunay na katotohanan. Maling-mali ang maniwala sa mga nakikita lamang kung ito’y hindi bibigyan ng katarungan upang alamin ang tunay na katotohanan. Ang katotohanan ay hindi madalas nagiging tanyag hangga’t hindi ito napapatunayan ng taong mayroong katarungan. Sa bansang ating kinabibilangan, marami sa atin ang nahuhumaling na sa social media at nagiging bahagi na ito ng ating pang-araw-araw na buhay. Samantala, libo-libo na naman ang maniniwala sa mga maling impormasyon ngayong darating na eleksyon, kaya’t nag-uugat ito sa pagiging bulag sa tunay na kulay ng panahon. Ayon kay Pangulong Ferdinand Marcos Jr., na pinaniniwalaang nakinabang sa fake news noong 2022 national elections, madalas siyang naging paksa ng mga post na naglalaman ng maling impormasyon at disinformation. Gayunpaman, sa survey ng Pulse Asia noong Setyembre 2022, siyam sa bawat sampung adult na Pilipino ang naniniwala na problema ang paglaganap ng fake news. Pinatunayan ito ng isa pang survey ng Social Weather Stations noong 2021, na nagpakita na 67 porsyento ng mga respondente ang naniniwala na ang Silaw Tanglaw DOROTHY R. GAMBA pekeng balita sa internet ay isang seryosong suliranin. Nakakalungkot isipin na halos lahat ng mga Pilipino ay mas pinapaniwalaan ang social media, kung saan madalas nagmumula ang mga maling impormasyon mula sa hindi naman awtorisadong tao. Gayundin, talamak na ang paggamit ng makabagong artipisyal na katalinuhan (AI) na ginagamit para sa disinformation, tulad ng deepfake o mga manipulated na video. Isa itong mas malaking pag-aalala para sa mga netizens na maaaring kulang sa kaalaman sa teknolohiya upang makilala ang gayong sopistikasyon. Hindi ba’t lumalawak ang sakop ng fake news sa ating bansa? Minsan nga, hindi lamang ito nagmumula sa social media, kundi pati na rin mula sa mga taong personal mong nakikita. Tuluyan na tayong hinahati ng mga maling impormasyon, kaya’t nararapat lamang bigyan ng hustisya ang tunay na kalagayan ng ating bansa. Paano nga ba ito mapupuksa ng pamahalaan? Mahalaga ang pakikipagtu- lungan ng gobyerno sa mga kompanya ng social media platforms upang magsala ng mga pekeng balita at maiwasang lumaganap pa ito. Gayundin, ang pagkakaroon ng mga fact-checking mechanisms sa bawat kompanya. Sana’y maprotektahan ang mga mamamahayag na nagbibigay ng tamang impormasyon upang mas lumaganap ito. Ang kanilang seguridad ay nararapat lamang bigyang-priyoridad. Mayroon nang mga batas ang pamahalaan upang labanan ang pagkalat ng fake news, subalit patuloy pa rin itong nagaganap sa kasalukuyan. Gayunpaman, hindi lahat ay dapat iasa sa pamahalaan. Tayong mga gumagamit ng social media ay may mabigat na responsibilidad sa pagpuksa nito. Sa huli, bilang isang responsableng gumagamit ng social media, nararapat lamang isaalang-alang ang mga sumusunod: Una, sanayin ang sarili sa kritikal na pagsusuri ng mga impormasyon. Alamin kung ito ba ay totoo o gawa-gawa lamang. Pangalawa, suriin kung ang balita ba ay lehitimo—maghanap ng mga ebidensiya o sanggunian sa artikulong nabasa. At higit sa lahat, bago ipamahagi o i-share ang isang balita, tiyaking ito ay totoo. Kadalasan, ang maling pindot ng share button ay nagdudulot ng kalituhan sa iba. Kung tutuusin, nasa ating mga kamay ang tunay na katotohanan—tayo ang may hawak nito. Nararapat lamang na maitaguyod natin ito nang tama at totoo. >>> SERBISYO HINDI GAME SHOW mula sa pahina 4 ng sinumang naghahangad ng posisyon. Sa halip, dapat suriin ang kanilang plataporma, kakayahan, at kung paano nila tunay na maipapakita ang malasakit sa bayan. Ang demokrasya ay nagbibigay ng kalayaan, ngunit may kaakibat itong responsibilidad. Ang kalayaan sa pagtakbo at pagboto ay dapat gami- tin nang tama upang makamit ang kaayusan at progreso. Ang eleksyon ay hindi lamang isang karera ng kasikatan, kundi isang seryosong proseso na nagtatakda ng kinabukasan ng ating bansa. Sa huli, nasa ating mga kamay—bilang kandidato at botante—ang kapalaran ng ating demokrasya. Ang re- sponsibilidad ay hindi lamang nasa mga tatakbo kundi sa bawat isa na may tungkulin bilang Pilipino. Sa tamang pagpili, makakamtan natin ang isang gobyernong tunay na maglilingkod sa bayan. Tandaan, ang eleksyon ay hindi laro—ito ay buhay ng ating bansa. ng Karunungan? Kolumnista de la Verdad CATHERINE H. SANTIAGO Tunay nga bang sukatan ang pagkakaroon ng karangalan para masabing may karunungan ang isang magaaral? Ang edukasyon ay maituturing na isang kapangyarihan laban sa kamangmangan at kahirapan, sa mababang kalidad ng edukasyon sa ating bansa bumababa na rin kaya ang kalidad ng karunungan ng mga mag-aaral? Sa kasalukuyan, maraming nagtataka sa pag dami umano ng mga estudyante na nagkakaroon ng karangalan o sa ingles, mga estudyanteng may "honors". Ako bilang isang magaaral, alam kong hindi basta basta ang pagkakaroon ng karangalan, dugo't pawis ang dapat ibigay upang masungkit ito. Ngunit sa pag dami ng mga estudyanteng nagkakaroon ng karangalan, napapatanong ang ilan kung lahat ba ay karapat dapat matamasa ito. Hindi ba't senyales ito na mas maraming mga mag-aaral ang nagsusumikap mag-aral upang masungkit lamang ang parangal na ito? Ayon sa Department of Education (DepEd), ang pagkakaroon ng mga karangalan at parangal ay ibinibigay at hindi ipagdadamot sa mga karapat - dapat na mga magaaral upang mabawasan ang presyon at kompetisyon sa pagitan ng mga estudyante. Sinagot ng DepEd ang isyung pag dami ng mga mag-aaral na nagkakaroon ng karangalan sa kabila ng mababang puntos ng bansa sa Programme For International Student Assessment (PISA), ayon sa kanila, hindi dapat ikumpara ang "classroom performance" sa "International largescale assessments". Marami namang nakapagsasabi na ang kasalukuyang sistema ng pagmamarka sa ating bansa ay hindi patas kumpara noon. Noong taong 2015 huling naimplementa ang top 10 bilang pagraranggo sa mga estudyante. Simula nang tumuntong ang taong 2016 nagbago na ito, kailangan na lamang ng mga mag-aaral na maabot ang kinakailangan grado ito ang 90 pataas upang masabing siya ay may karangalan, ito ay upang maiwasan na ang inggitan at mas lalong magpursige ang mga estudyante. Kailangan pa bang ikumpara ang luma at bagong sistema ng pagbibigay ng marka sa mga magaaral? Sa hirap ng buhay at sa pagnanasa ng mga estudyanteng umunlad isa lamang ito sa mga nakikita kong epekto, ang pag dami ng mga mag-aaral na may karangalan. Kahit pa sabihin nating ang ilan ay gumagamit ng mga artipisyal na katalinuhan sa pamamagitan ng teknolohiya, hindi nito kailanman mababago at maapektuhan ang pagbibigay ng grado. Ang pagbibigay ng marka ay hindi basta - basta, may sinusunod na pamantayan para makapagbigay ng marka sa bawat indibidwal, ito ay ayon sa panayam ng isang guro. Kailanman hindi lang karangalan ang sukatan sa tunay na karunungan ng isang indibidwal ngunit ang isang karangalan ay isang gantimpala sa mga mag-aaral na may tiyaga at pagpupursige sa pag-aaral. Ako bilang mag-aaral, alam kong hindi ako kagalingan sa ilang asignatura ngunit pinapaalalahanan ko ang aking sarili na maging masipag at desidido, bawat mag-aaral na may karangalan ay may mga kahinaan din tulad ng mga ordinaryong estudyante na nag - aasam lamang na makapasa. Mas ipaunawa natin sa ating mga sarili na ang tunay na may karunungan ay handang harapin ang tunay na hamon ng buhay. Tugon ng Patnugot Liham sa Patnugot ARIS G. GONZALES Dating Punong Patnugot ng ASD 2018/ Buhang SK Chairperson JIBRIL NIÑO G. BRINGINO Punong Patnugot ng Ang Simoy Dagat ‘Di Maaaring Pumurol ang Lapis “Fake news ‘yan!” Ito ang mga katagang madalas umukit sa pandinig ngayong naglipana ang iba’t ibang pinagkukunan ng impormasyon. Sa social media, tila ba ito’y mga batong kaydaling ipukol sa tuwing may hindi pagsang-ayon sa isang isyu. Ngunit sa mas nakakabahalang konteksto, ito rin ang mga katagang walang alinlangang ibinabato sa lehitimong pamamahayag— hindi lang dahil hindi sang-ayon sa isyu, ngunit dahil marami ang nabubulag sa teoryang konspirasyonal na ang pamamahayag ay walang iba kundi pagmamanipula lamang ng opinyon ng masa. O, sa buong kabaliktaran, ay paraan ng pagsensura o “suppress” sa pamalayang kaisipan ng publiko. Nakakalungkot mang isipin na ito ay isa sa mga pinakamalaking hamon sa pamamahayag sa bansa ngayon, ang ganitong uri ng pag atake sa kredibilidad ng mga lehitimong mamahayag ay hindi na bago. Noon pa man ay kaakibat na ng pamamahayag ang mga politikal na panghaharas, disimpormasyon, at maging banta sa buhay ng mga alagad ng media. Ngayon, bagaman hindi kasing rahas ng pagpatay sa mga journo ang “fake news tagging” nananatili itong nakamamatay na lason sa lipunan. Hindi man ito kimukitil ng buhay, pinipilayan naman nito ang kalayaan sa pamamahayag na sa huli’y siyang nagiging daan upang patayin ang mga rasyonal at kritikal na ideolohiya at politikal na prinsipyo ng masa. Kung tuloyan nang magagapi ng mga makapangyarihang nagbebenipisyo sa mga ganitong naratibo ang malayang pamamahayag, walang ibang kahahantungan ang bayan kundi sa mas madilim na estado ang politikal at sosyal na aspeto. Kung kaya, lalo na ngayon, kailangang mas paigtingin pa ang pagiging kritikal sa mga isyu ng lipunan. Bagaman ang pagsubok na ito ay marahil napakalaki para sa isang pampaaralang mamahayag, ang patuloy na pagtaguyod sa mga prinsipyo ng kritikal na pamamahayg ay kailan ma’y hindi dapat iurong. Bilang isang dating patnugot sa Ang Simoy Dagat, batid ko ang kahalagahan ng pampaaralang pamamahayag sa paghubog ng tama at progresibong kaisipan ng kabataan sa ating komunidad. Hindi ito isang extra curricular lamang. Ito ay pundasyon ng may prinsipyong pakikiisa sa pagbuo ng lipunang patas, matiwasay, at maunlad. Patuloy na maging boses ng mga kulang ang kakayahang manindigan at maging instrumento upang maitama ang mga maling nangyayari sa bayan! Dahil kailanma’y hindi maaaring pumurol ang lapis! Gising, gising, batang tulog Gising, gising, batang tulog; 'tiktilaok' ang sabi ng manok." Iyan ang isa sa mga linya ng aking paboritong kanta noong ako ay paslit pa. Subalit hindi ko kailanman inakala na ang kantang ito ay kantang maglalarawan sa kung paanong ako, bilang isang manunulat, ay nakikibaka. Hindi ko kailanman inakala na mula sa pagiging isang batang mahimbing na natutulog, ako pala'y magiging isa sa mga peryodistang nagmimistulang manok na patuloy na tumitilaok; at umaasang balang araw, ay magigising ang mga kapuwa ko kabataan sa kalugmukan ng lipunan. Sa Ang Simoy Dagat, layunin naming imulat ang kaisipan ng kabataan hindi lamang sa isyung panlipunan kundi maging sa mga pekeng balitang nagsisiliparan at lalo na sa kanilang mga karapatan bilang mamamayan ng ating bayan. Ngayon, nabanggit nga sa isang kanta na ang laban ni Lapu-lapu ay isang mahaba at ‘di matapos - tapos na laban. Kaya maliban sa pagiging mulat, naniniwala akong kai langan din nating maging handa sa anumang posibleng banta ng mga banyaga. Ngayong dinodomina ng social media ang mundo, higit na dapat tayong maging mapanuri't maingat sa mga balitang ating nakakalap at maging sa impluwensyang ating natatanggap. Dahil ano pa't sinabi ni Dr. Jose Rizal na ang kabataan ay pag-asa ng bayan, kung tayo rin lang, sa mga balita't impluwensya, ay magpapalinlang? Umiiyak ang ating bayan. At ang mga luha nito'y kailangan nating punasan. Bata, kailangan mong lumaban, mamulat, at manindigan! Dahil bata, kailangan ka ng ating bayan. Kaya bata, gising na, dahil ang manok, tumitilaok na.
o p i n y o n ang simoy dagat 7 Wikang Filipino ay ituro, huwag itago Mga Ngiti sa Likod ng “Ang hindi marunong sikapin din nating pagyamanin pa magmahal sa sariling wika ay ang ating wika, makinig sa iyong Kapiranggot na Suweldo yun ang nais nila. Ang World higit sa hayop at malansang isda”-Jose Rizal. Ikaw, mahal mo ba ang ating wika o isa ka rin sa mga mangmang na gusto ito ipatanggal sa mga paaralan? Sa kasalukuyan, naging mainit sa publiko ang bali-balitang pagpapatanggal ng Commission on Higher Education (CHed) sa asignaturang Filipino. Tila yata umapoy ang aking tenga sa karindi-rinding balitang ito at nabulabog nito ang masidhi kong pagmamahal sa ating wika. Bakit ito tatanggalin? Para saan? Para tuluyan nang mamatay at manamlay ang ating wika? Bi lang mag-aaral, sa araw-araw na pagpasok ko sa paaralan makikita pa rin talaga sa mga inosenteng mukha ng ilang mga studyante ang pagiging kolelat pagdating sa asignaturang Filipino. Naniniwala ang CHed na isang matibay na pundasyon ang wikang Filipino sa pagtuturo ngunit hindi bilang asignatura, sa pagpapatanggal di umano nito mas mabuting bigyang pansin ang ibang asignatura tulad ng agham, sipnayan at ingles dahil sa mababang puntos ng bansa sa Programme For International Student Assessment (PISA). Hindi bat’ isa nga itong senyales na mas dapat nating bigyang pansin ang pagsasanay sa ating wika, mas nakakahiya atang Filipino tayo ngunit ang sarili nating wika ay hindi natin gamay. “Ay madali lang naman yan”, “ay alam ko na yan”, “ay Filipino lang naman yan”. Mga salitang aking Kolumnista de la Verdad CATHERINE H. SANTIAGO naririnig sa ilang mga kapwa ko kabataan na kinamumuhiang lubos ang ating wika. Sa memorandum utos bilang 20 serye 2013 na inihain ng CHed makikitang desidido sila sa pagpapatanggal nito bilang asignatura. Paano na ang hirap na sinakripisyo ng ating mga yumaong bayani? Paano na ang mga guro sa Filipino? Sa kasalukuyang panahon, ating mapapansin ang mga bayaning guro na nagpakadalubhasa sa wikang Filipino para lamang maibahagi nila ang kahalagahan ng wika at ang tamang paggamit dito. Ang Alliance of Concerned Teachers (ACT) ay nangangamba sa pagpapatanggal ng Filipino sa akademya, isang malaking dagok ito para sa kanila at para saatin. Nasa 10 libong mga guro ang maaring maapektuhan nito. Hindi naman natin masisisi ang ilan kung mahina pa rin sila sa pag-aaral ng ating sariling wika, paano nga naman matututunan kung ang mismong mga nasa puwesto ay ipinatatanggal ito at tila itinatago at inilalayo sa atin. Habang pinagtatalunan nila ang isyung ito sa senado, nasa laylayan naman ang sistema ng ating edukasyon, umaasang pag-usapan din kung paano mapapa-unlad at magiging kalidad. Sa aking mga kapwa mag-aaral, Bagyo o Pagbabago? Pilipinas, sanay sa bagyo salat sa pagbabago? Sawa ka na ba na halos laging na lang tayong pinipinsala ng mga bagyo? “Ay malapit tayo sa karagatang pasipiko eh”, “ay Pilipinas, daanan talaga ng bagyo”. Ngunit hindi mo man lang ba naisip na baka epekto ito ng ating pamiminsala sa kalikasan? Hanggang dito na lang ba tayo? Tunay nga namang daanan tayo ng bagyo ngunit tila ba hinahayaan na lamang natin ito at tinatanggap na lamang ang ating kapalaran. Sa mga tao may kasabihan tayo na “kung ayaw mong gawin sayo, huwag mong gawin sa kapwa mo” tingin ko mas babagay ang kasabihang ito sa ipinapakita ng kalikasan sa kasalukuyan, bakit? Ayon kase sa Philippine Atmospheric Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA) mayroong 20 bagyo ang pumapasok o namumuo sa Philippine Area of Responsibility (PAR) taon - taon, walo hanggang siyam dito ang naglalandfall. Basta may bagyong dumadaan sa bansa kahit magkakaiba tayo ng estadong kinabibilangan sa lipunan lahat apektado. Ngunit mas naghihirap ang mga mahihirap sa mga ganitong kalamidad, sa pagtama ng bagyong Pepito noong November 16, 2024 sa Catanduanes at taas na bahagi ng Luzon, siyam ang naitalang nasawi at P266 milyong pinsala sa agrikultura. Bago pa man ito, mas maraming naitalang nasawing buhay sa na unang bagyong Kristine pero di pa rin tayo natuto. Sa patuloy na pagbabahagi ng mga tulong galing sa iba’t-ibang ahensya, sa gobyerno man o sa mga Non-government Organization (NGO) hindi pa rin ito magiging sapat sa pagtustos ng pinsalang dala ng mga bagyong dumadaan sa guro! Sanayin ang sarili sa pagsasalita nito! Kung may suporta mula sa mga nasa itaas, tulad ng pagkakaroon ng mas marami pang programa kaugnay sa Filipino at pagkakaroon ng isang matibay na ahensya na patuloy sa pagprotekta at pagpreserba ng ating wika tiyak mas gugustuhin ng mga Pilipino na pag-aralan ang wikang Filipino. Dahil sa mga makabagong teknolohiya, madali na lang para sa iba na pag-aralan ang wika ng ibang lahi ating mapapansin ang resulta nito, karamihan sa mga bata ngayon edad walo pababa ang hindi sanay mag Filipino. Limitado na ba ang mga palabas na pambata na may wikang Filipino? Sana mas ituro ng mga magulang na sanayin ang mga bata sa pagsasalita ng wikang Filipino, tunay na nakakalungkot diba, baka sa paglipas ng panahon kaonti na lang ang tunay na may kasanayan at kaalaman sa ating wika. Ayaw naman siguro nating maging isang hayop at maging malansang isda, kung kaya’t ang Filipino ay para sa mga Pilipino. Ituro, huwag itago. Ang pambansang wika ang siyang nabubuklod sa mga mamamayang Pilipino, huwag magpapatinag sa mga nagsasabing walang halaga ang ating wika sa mga paaralan. Wika’y ituro sa bahay, paaralan at sa lipunan. Kamangmangan ay bawasan. Ating wika ay pagaralan, pagyamanin at pahalagahan. Walang Pilipino kung wala ang wikang Filipino. Kolumnista de la Verdad CATHERINE H. SANTIAGO atin. “Bagama’t malakas si Pepito, hindi naman ganon kalubha ang epekto na maaring katakutan” ito ay ayon kay pangulong Marcos. Tunay na madali talagang makapagsalita kung wala tayo sa paa ng tunay na naaapektuhan nito. Ano ba ang dapat nating unahing baguhin, ang sistema ng pamamalakad ng ating gobyerno o tayo mismong mga mamamayang Pilipino? Alam nating lahat na mayroong mga pagkukulang ang gobyerno, simulan na lang kaya natin sa ating mga sarili? Tayong mga Pilipino ay laging nag-aalala sa epekto ng pagbabago ng klima sa mundo ngunit di naman natin ito nabibigyang aksiyon. Napapatunayan natin na may dumadaloy na kawalan ng disiplina sa ating mga Pilipino. Tayong mga mag-aaral may maitutulong, ang simpleng pag Kolumnista de la Verdad "Pagtuturo, ang tanging propesyon kung saan nagnanakaw ka ng mga bagay sa bahay at dinadala ang mga ito sa trabaho." Mga salitang aking minsa'y narinig sa isang dakilang guro. Nakakatawa kung iisipin, hindi ba? ngunit sa likod ng simpleng salitang ito ramdam ko ang bigat ng mga responsabilidad na dala dala nila sa kanilang mga likod para lang makapaghatid ng kalidad na edukasyon sa bawat Pilipinong mag-aaral. Kilala ang ating bansa sa pagkakaroon ng mahuhusay na mga guro ngunit dahil sa mababang suweldo na kanilang natatanggap marami sa kanila ang napipilitang tahakin ang mga ulap para sa mas malaking suweldo. Ano pa nga ba ang ating aasahan sa kanila? kahit ilang hinanaing pa ang gawin ng mga guro, walan pa ring nagbabago. Patuloy pa rin ang kanilang pagbibingi-bingihan sa mga maiingay na reklamo. Noong taong 2018, kinulang sa mga guro ang America ng 120 libong mga guro sa kadahilanang mababa ang bilang ng mga kumukuha ng kurso sa pagtuturo. Ano ang naging epekto nito sa ating bansa? Ayon sa Philippine Overseas Employment Administration (POEA) nagresulta lang naman ito ng pangingibang-bansa ng 1,500 libong mga Pilipinong guro sa loob lamang ito ng tatlong taon. Sa pag-aasam sa malaking kita hindi natin sila masisisi, sa hirap ng buhay ngayon mahirap makontento sa kung ano lang ang ibinibigay. Maraming pinapagawa para sa kapiranggot na suweldo, hindi yata ito katanggap - tanggap. "Pinili nila yan, ang maging isang guro" bakit ang ilan sinasabi ang mga salitang ito sa mga gurong humihiling lamang sa kaonting dagdag suweldo? pinili nila ito dahil Health Organization(WHO) na mismo ang nagsabing mayroong 7 hanggang 13 milyong Pilipinong guro ang nakikipagsapalaran sa sakit sa isip. Nakakalungkot, yung mga gurong paulit-ulit na itinuturo saatin na magpakatatag sa buhay ay sila mismo ang maituturing na mahihina. Kung apektado ang mga guro, tayong mga magaaral ay lubos na naaapektuhan din ng isyung ito sa kadahilanang bababa ang kalidad ng edukasyon. Batay sa inilabas na Programme For International Student Assessment(PISA) noong Disyembre 3, 2019, nakakuha ang ating bansa ng pinakamababa sa 79 na bansa pagdating sa pag intidi ng binabasa. Sa usapin ng matematika at agham, ang Pilipinas ay pumangalawa sa pinakamababa. Sa pagpapataas ng suweldo para saating mga guro tiyak na tataas din ang kalidad ng ating edukasyon ngunit aanhin ang mataas na suweldo kung hindi rin lang naman babaguhin ang sistema ng pamamaraan ng kanilang pagtuturo, kung sila pa rin ang bibili ng mga kulang na gamit sa loob ng silid aralan tila yata wala namang magbabago. Dapat kasabay ng pagpapataas ng kanilang suweldo ang pagbabago kung paano sila magtuturo, hindi sila makakapag bahagi ng kanilang mga kaalaman sa isang katulad kong estudyante kung sila mismo ay puno ang mga isip ng mga katanungan at hinanaing. Dahil sa hindi pagpapahalaga ng edukasyon sa lipunan, dumarami ang mangmang at naghihirap. Simulan sa guro ang pagpapahalaga, suweldo ay huwag ipagdamot sa kanila. Laging tandaan, ang edukasyon ang susi sa tagumpay sa buhay, at ang mga guro ay gumagawa ng pangmatagalang epekto sa buhay ng mag - aaral. recycle, at pagtapon sa tamang basurahan ay malaking bagay na. Simple man tignan ngunit malaki ang magiging epekto sa paglipas ng panahon. Isang paalala, ang ating kalikasan ang ating pinakadakilang kayamanan, ating pahalagahan at protektahan. Bata pa lamang tayo itinuturo na sa atin ang kahalagahan ng kalikasan, sa atin pagtanda nama ay isinasawalang bahala na lamang natin ito. Mas nagiging kampante tayo sa mga isyung panlipunan at tila nagbubulag - bulagan. Minsan nakakawalang gana tala- ga kung mismong nasa itaas ay walang ginagawa at lubos nang kinalimutan ang mga pangakong kanilang isinulat sa tubig. Gayunpaman, kung ating titingnan sa malalim na aspeto, ang ating mga sarili ang tunay na solusyon sa suliranin ng bansa sa mga bagyo. Ano ang silbi ng perpektong gobyerno kung ang mamamayan nito ay walang kooperasyon Ang daigdig ay hindi lamang isang planeta; ito ay ating tahanan, tratuhin natin nang may pag-iingat. Dahil ano na lamang tayo kung wala ito?
l a t h a l a i n Hulyo - Disyembre, 2024 Bukal ng LUNAS, Mapaso Hatid ay PAG - ASA sa bawat isa Ashley Alexa H. Gaddi Maituturing na isang kapangyarihan ang makapang gamot sapagkat iilan lamang ang may kakayahang gawin ito, himala kung ituring ng karamihan. Mapaso mula sa diyalektong Bicol ng Bulusan na ang ibig sabihin ay mainit. Dahil sa Bulkang Bulusan kung kaya’t marami ang matatagpuang bukal sa bayan ito, ngunit sa lahat nang ito ang Mapaso na matatagpuan sa barangay San Vicente ay talagang kakaiba sapagkat ito ay nakalakip sa dagat. Milagroso kung kaya’t dinarayo. Sapagkat, mabisa itong panlunas sa sakit. Sa likod ng malalaking tipak ng bato, ay nakatago ang kaniyang kapangyarihan. Mainit man sa pakiramdam, subalit ang init nitong hatid ay lunas. Hindi lamang isang simpleng bukal ng mainit na tubig; ito rin ay isang sining na ipinamamana ng kalikasan Abot-tanaw sa malayo pa lamang ang ganda nitong taglay, taglay rin ng lugar na ito ang pagiging maalamat. Maraming kuro-kuro na ito raw ay isang sagradong lugar. Sa kadahilanang pinamamahayan umano ito ng mga engkanto, sila raw ang pumoprotekta at dahilan kung bakit ang lugar na ito ay may kakayahang makapaggamot. Ayon naman sa iilan ang Mapaso ay may kaugnayan daw ang angkin nitong makapagpaggaling sa patron ng barangay kung saan ay si Senior San Vicente Ferrer, kilala bilang mapaghimalang patron at patron ng maysakit. Lalong dinadagsa ang pook kapag unang araw ng Biyernes at mahal na araw dahil pagkatapos nilang magpapailaw (pagsindi ng kandila) sa simbahan ay doon ang kanilang destinasyon sa paniniwalang sila ay gagaling. Sa paglapit sa Mapaso, ang simoy ng hangin na nagpapahiwatig tila isang masayang pagsasalubong ng kalikasan. Ang tunog ng mga ibon at ang boses ng mga dahon na umuugong sa hangin ay tila mga musika na nag-aanyaya na pumasok sa kanilang mundo. Ang mga pangako ng kapayapaan at pagpapahinga ay nakabighani, nag-aanyaya na sumubok ng mga pinagsamang ginhawa at yaman ng kalikasan. Habang papalapit, makikita ang mga nakabukas na bisig ng mainit na tubig na malayang umaagos mula sa mga pinagmulan nito. Ang kulay dilaw na tubig ay tila ginto sa ilalim ng sinag ng araw—isang natural na yaman na kaytagal nang naghihintay ng mga bisita upang ipakita ang kanyang kagandahan. Habang naliligo sa Mapaso, mararamdaman ang init ng tubig na sumasalubong sa balat. Ang bawat patak ng tubig ay tila nagdadala ng mga balisa at pagod na umaabot mula mga hinanakit tungo sa pinakamalalim na bahagi ng iyong kaluluwa. Sa bawat pagpasok, tila ba ang mga alalahanin ay unti-unting naglalaho, na parang mga ulap na natutunaw sa sikat ng araw. Ayon ky Ginang Narvaez na isang dating residente ng Buhang, binabalik-balikan niya rito ay ang Mapaso. Naniniwala siya sa kakayahang taglay nito na makapaggamot ng mga lamig lamig sa katawan. Ani ng nakapanayam ng World Press Organization na si Ginang Freo, na ang sekreto sa likod ng kaniyang pagiging “looking young” ay ang mapaghimalang tubig ng Mapaso. Batay sa isinagawang pag- aaral patungkol sa Geothermal Characteristic of hot spring in Bulusan (Taguchi et al., 2010) ang Mapaso ay hitik sa silica at sulfur na nanggagaling mula sa bulkang Bulusan, ito ay mabisa panggamot sa mga may problema sa balat at pananakit ng katawan. ”Isang mapa mula sa Phivolcs na ang Mapaso raw ay tumitibok na bukal na may direktang koneksyon sa buhay na bulkan. Sa katunayan, ayon sa literatura mula sa Phivolcs ito raw ay isang sinaunang ruta ng lava flow na maaaring matunton hanggang ilang kilometro mula sa exit point nito sa Mapaso spring hanggang sa lava flow mula sa active center.” Word Press Organization. Na siyang magpapatunay na mayroon ngang kakayahang maggamot ito. Ang biyayang ito ay hindi lang dapat na ipagsawalang bahala, bagkus gawin ang lahat upang mapanatili ito, huwag hayaang masira at mawala. Nangangailangan ng pagpapanatili ng kalinisan nang sa gayon ay makarating pa ito sa mga susunod na henerasyon kung saan maari itong madi- Sa tuktok ng karilagan Cogon Highlands Leisure Hub Maituturing mala Batanes. Matarik ngunit marikit ganyan kung mailalarawan. Isang makapigil hiningang tanawin ang sasalubong sa pagdating ng bawat manlalakbay. Tila bumubulong ang kalikasan ng maligayang pagdating, Simo’y ng hangin ang mararamdaman na para bang papawi sa lahat ng dinaramdam. Ang mapang-akit nitong taglay ang siyang dahilan kung bakit ito binabalik-balikan. Minsan din ba ay naisip kaya ng iilan kung ano sa pakiramdam masulyapan mula sa tuktok ang lahat ng tanawin? Wari ba’y magigising ang mga diwa ng mga pumunta rito humahagod sa kaibturan, Iba parin pala talaga kapag natatanaw mo ang lahat. Ang Cogon Highlands Leisure Hub ay matatagpuan sa silangang bahagi ng barangay Cogon, mula sa bayan ng Bulusan. Ito ay pag mamay-ari ni Ginang Eden Fulla, dalubguro II ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Buhang. Bilang isang guro hindi madali pagsabayin ang ibang trabaho, sapagkat ang pagtuturo ay nangangailangan ng buong oras. Ayon sa kaniya, “Ang pagkakaroon ng dalawang trabaho ang pagiging guro at negosyante ng sabay ay hindi madaling tungkulin sapagkat marami kang hamon, balakid at pagtitiis na haharapin. Ngunit sa kanila nito ay marami akong natutunan, lalo na sa pagnenegosyo ang pamamahala sa mga manggagawa, demand at supply at tamang pagbabadyet. “ dagdag pa niya “ Masaya sa pakiramdam, dapat ay araw-araw masigla ka, at nagaganyak sapagkat ito ay dagdag kita ng pamilya.” Para raw sa kaniya ito ay malaking karangalan, ang makapagtayo ng negosyo kung saan tinatangkilik ng mga tao. Siya rin ay nagagalak sapagkat may natutulungan siyang mga tao lalong lalo na ang mga manggagawa. Sa biglaang paglitaw ng pandemya ay siyang pag-usbong naman ng bagong patutunguhan. Aniya, ang kanilang negosyo ay nagsimula noong kasagsagan ng pandemya sapagkat halos ng nga establisimyento ay nagsara lalo na ang mga pasyalan at kainan. Lahat ay pinagbabawalang lumabas o pumunta sa matataong lugar kung kaya, ang mga Ashley Alexa H. Gaddi siklista at ang mga mayroong sariling sasakyan ay doon ang patungo. Sa kadahilanang, ang Cogon Highlands Leisure Hub lamang halos ang bukas para tupanauhin ng mga panauhin sapagkat tinataglay nito ang natural na kapaligiran, sariwa at preskong hangin, tahimik na lugar at malayo sa matataong lugar. Tunay nga naman, sapagkat ang hatid ng pandemya ay tila pagkakagapos sa tanikala ang paraan lamang para makalaya ay kalasin ang pagkakabalumbon at ito ay ang pagpunta sa Cogon Highlands Leisure Hub.Sumibol ang pasyalan dahil narin sa, pabalik-balik na mga turista kung kaya’t marami ang nahihikayat sumama at hanggang sa mga mga vlogger na ang nagsipuntahan at naere ang lugar sa iba’t-ibang hatirang pangmadla. Busog na ang mga mata, busog pa ang sikmura. Binabalik-balikan ito ng mga turista dahil sa, magandang tanawin tuktok kung saan matatanaw mo ang dagat at parola, presko at sariwang hangin na papawi na hatid ay lubay sa pakiramdam at mga masasarap na pagkain tiyak matatakam ang sino man ang mainit na pansit na bumabagay sa mahangin na paligid. Sino ba naman ang tatanggi sa mga murang presyo ng pagkain at walang bayad na pasok, walang pagsisihan sa pagtungo rito. Sulit ang pagpunta ng mga turista. Maraming magagandang komento mula sa samu’t saring turista, tiyak babalik-balikan daw ang lugar ayon ky Maan Vasquez “Gusto ko ang lugar na ito! Ang mga magagandang tanawin at malamig na hangin sa bundok ay nagbibigay ng nakakarelaks na magpapanatili sa iyo kasama ang iyong pamilya at mga kaibigan. May maliit na kainan na nag-aalok ng iba’t ibang budget-friendly ngunit masasarap na pagkain.” Mula sa kaniyang komento sa pahina ng Cogon Leisure Hub. Base na rin sa mga panayam sa iba’t-ibang taong nagtutungo roon maganda nga talaga ang pook na ito lalong-lalo na kapag gabi marami ang nagkakamping, kung kaya’t swak ito para sa lahat at swak sa badyet. Sa likod ng maunlad na negosyo matagump naroon ang nakakubling sekreto kung bakit ito ay matagumpay. Gaya ng pansit na kanilang inihahain, ang kanilang negosyo ay mayroong apat na sangkap. Una, ginang ay tinataglay ang pagiging mabait at may puso na isang tagapamahala kung kaya’t tumatagal ang kaniyang mga manggagawa at negosyo, Sunod naman ay ang pagpapanatili ng maayos na serbisyo sa paghahain ng pagkain, Ikatlo naman ay ang pagiging magiliw sa panauhin mainit na pagtanggap, Panghuli ang pinakamahalagang sekreto para sa kaniya ay ang maayos at tapat sa serbisyo sa mga manggagawa at panauhin. Ang mainit na pansit ay sumisimbolo sa mainit na pagtanggap sa mga panauhin. Bagaman, matayog na ang narating hindi pa rin nakalilimot si Ginang Fulla na magpasalamat sa mga naging sangkap sa pag-unlad ng kaniyang negosyo lalong-lalo na sa Panginoon, pinagpala man ngunit nanatili pa’rin ang kapakumbabaan sa kaniya. Kuha ni Jovy Gonzales Fullon
l a t h a l a i n ang simoy dagat 9 Ang Mga Misteryong Bumabalot Sa Paraisong Nilumot Jibril Niño G. Bringno Laganap na ang mga kuwentong kababalaghan sa mundo. Ngunit paano kung mayroong isang lugar na mistulang paraiso subalit balot sa sari-saring misteryo? Sa Porog, isang payak na barangay sa bayan ng Bulusan, Sorsogon, matatagpuan ang isang lumang pasyalan na may nakatirik na dalawang luma’t sira-sira, ngunit kaakit-akit na imprastraktura; ito ay ang Calatraba, Beach Resort. Ayon kay Gng. Zenaida Gallego, maybahay ni G. Marino Gallego na isa sa mga nagmamay-ari ng lupang kinatitirikan ng Calatraba, taong 1996 nang mayroong American Filmmaker na dumayo rito upang magsagawa ng dalawang pelikulang pinamagatang “The Virigins of Calatraba Island” at “The Longest Hundred Miles.” Gayunpaman, hindi pa nakatayo ang Calatraba Beach Resort noong mga panahong ito; at sa kasalukuyan, wala na ring impormasyon ang matatagpuan patungkol dito. Ayon muli kay Zenaida Gallego, makaraan lamang ang ilang mga buwan matapos mailunsad ang dalawang nasabing pelikula, isang Japanese businesman ang nagplanong magtayo rito n g maliit na pier. Bagay na hindi natuloy dahil sa isang aksidente. Ngunit hindi nito natibag ang pagkakakilanlan ng baybaying noon ay wala pang ngalan. Kaya naman mayroong isang grupong panturismo ang nag-alok na gawin itong “tourist spot.” Subalit mayroong kumalembang sa isipan ng magkakapatid na Gallego: sa halip na hayaang pakinabangan ng iba ang kayamanang sa kanila ay ipinamana, sila na lamang ang mamamahala rito. At doon na nga napagkasunduan ng magkakapatid na itayo ang Calatraba Beach Resort, na pinangalanan nila hango sa pelikulang “The Virgins of Calatraba Island.” Mabilis na sumabog ang pangalan ng Calatraba. Dinagsa ito ng mga turista; nilunsaran din ito ng iba’t ibang pagdiriwang tulad ng kaarawan, kasalan, scouting, at dinagsa rin maging ng mga politiko. Sa maikling panahon, taglay ang kagandahan at kasama ang mga turistang nagdadagsaan, nagmistulang paraiso ang Calatraba. Ngunit isang na- k a kalugmok na pangyayari ang hindi nila inaasahan: ‘tulad ng su- nod-sunod na pagdagsa ng mga turista, ay ang sunod-sunod ding pananalanta ng mga bagyo’t iba pang kalamidad sa Calatraba. Tinangay ang ilang mga bahagi ng dalawang imprastrakturang nakatirik dito at ang halos lahat ng mga kubo at palaruang mayroon ito. Dahil sa mga nakakalugmok na pangyayari, upang maiwasan ang mga aksidente, napilitang magsara ang Calatraba. Matagal itong nagsara sa mga turista. Dahilan, upang unti-unti itong lumutin sa kanilang mga alaala. Gayunpamaan, hindi rito nagtatapos ang kuwento ng Calatraba. Dahil kasabay ng pagkalumot nito sa mga alaala, ay ang pag-usbong ng mga misteryo nitong nag-aantay lamang na makawala. Dahil sa pagkasira, naging libre na lamang iton g pasyalan at palruan lalo na sa lokal na kabataan. Ngunit mayroon din sila n g hindi inaasahan: maliban paypay o “honeycomb.” Kuwento ni Jave Martin Bringino, isa ring lokal sa brgy. Porog, noong sila raw ay mga bata pa, habang sinisira ang lumang septic tank sa Calatraba upang makuha ang paypay ng mga bubuyog na naninirahan doon, inabutan sila ng paglubog ng araw. Habang kinukuha ang paypay, bigla raw kinilabutan bigla raw kinilabutan ang isa sa kaniyang mga kasamahan. At maya-maya nga lang, walang tigil ang pagtahol ng kasama nilang p a l a sa kanilang mga libreng mapaglalaruan ay ang mga libre ring sa kanila ay makikipaglaruan. Sa pagsasalaysay ni Nicole B. Perez at ilan pang mga batang mahilig maglaro rito, nagugulat na lamang daw sila sa tuwing habang sila ay naglalaro, bigla na lamang mayroong mga bato na tila sa kanila ay ibinabato. Hindi rin daw niya makakalimutan noong habang sila ay naglalaro ng tagu-taguan, isang presensya ng babaeng hindi nakikita ang mukha ang sa kaniya’y nagpakita mula sa isa sa dalawang imprastrakturang nakatayo rito. Elemento, na marahil ay siya ring nasilayan ng 6 na magkakaibigang namuwag noon dito ng aso sa isa ng gi- lid, at noong tangka nila itong tiningnan, laking gulat ng kanilang mga mata nang lahat sila ay nakakita ng isang babaeng naklutang at hindi rin nakikita ang mukha. Agad silang nagsitakbuhan, habang si Jave, na noon ay napakaliit, ay nasa hulihan, at labis daw ang kilabot niya noong akma siyang lumingon sa likuran at nakitang naroon pa ang nilalang na nakita nila. Ayon sa kaniya, iyon na raw marahil ang pinaka nakakakilabot na karanasan nilang magbabarkada. Ngunit hindi lamang kababalaghan ang bumabalot sa Calatraba. Kung makatutungtong, masisilayan din ninyo ang kabigha-bighaning kagandahan ng dalampasigan sa likuran ng Calatraba Beach Resort. Ito ang “Piedra Lumbre.” Kahit balot din sa kababalaghan ‘tulad ng kuwento-kuwentong santelmo na nagpapakita rito, inyong pagtuunang pansin ang maliit na tipak namistulang kuweba na matatagpuan dito. Dahil kung susuriin, naglalabas ito ng tila mga buhanging kulay puti na ayon sa mga lokali ay tawas daw. Higit pa roon ay may kakayahan din daw itong maging lunas sa ano mang karamdaman. Mayroon din ditong isang kuweba na hindi kapanipaniwalang mayroong mga patong-patong na mga batong tila nagsisilbing hagdanan patungo o palabas sa tuktok ng kuweba. Mayroon ngang kuwento-kuwento na kapag daw mayroon ditong naabutan ng alas-tres ng hapon ay hindi na ito makalalabas dahil ang kuweba ay kusang magsasara. Doon pa rin sa Piedra Lumbre, isang kuwentong bayan ang unti-unti na ring nilulumot. Noon kasi, mayroon ditong tila higanteng bakas ng paa na ayon sa mga nakatatanda ay pag-aari raw ng noo’y pinag-uusapang higante na si panganahaw, na ayon sa kuwento ay tumawid daw sa Calatraba mula sa Mt. Bulusan patungo sa isla ng Samar. Kung dadako naman sa kabilang dulo ng Calatraba, matatagpuan dito ang isang bukal na ayon sa ilan ay pinangangalagaan daw ng isang babeng engkanto. Ngunit ang kuwentong ito, at ang mga kuwento rito, kasama ang ilan pang mga kuwentong nilakbay ninyo, ay unti-unti nang nilulumot sa mundo. Marahil dahil na rin sa pagdating sa mga kuwentong ito, ang mga tao, ay hindi sigurado. Marai pang mga misteryo ang nag-aantay lamang na mahukay sa Calatraba, at ang mga misteryong ito, ay mananatiling misteryo. Ngunit isa ang sigurado: sa pamamahala ni Dr. Ludy de Castro, muling magbubukas ang Calatraba para sa inyo. Gayunpaman, sa muling pagsibol ng Calatraba, sisibol din kayang muli ang mga misteryong bumalot, at bumabalot dito? O ang mga ito rin ba, kasama ang Calatraba, ay tuluyan nang lulumutin sa inyong mga alaala?
Fleepit Digital © 2021