V.U.: Drukkerij VD - Walgoedstraat 1 - 9140 Temse Afgiftekantoor: Brussel P408659 Verschijnt 6 x per jaar: februari, april, juni, september, oktober, december Voedselbossen Natuurlijke hulp bij menopauzale klachten Nattokinase, de bloedvatreiniger bij uitstek De natuurwinkel, uw partner in gezondheid! BG_2502_01_Cover.indd 1 3/02/2025 12:04
Borrowed from nature. In je eten liefst geen additieven. Waarom in je matras dan wel? Met Greensleep slaap je op latex, wol, zijde en vlas. We gebruiken de beste materialen die de natuur te bieden heeft. Zo geniet je van puur, natuurlijk comfort in je dagelijks leven. Ontdek je nieuwe matras en je dichtstbijzijnde dealer via www.greensleep.com Greensleep-Adv-BioGezond-2024-v2.indd 1 het nummer één magazine voor een gezond leven 14/01/2025 14:56 Neem nu een abonnement op een gezond geschenk voor jezelf of om te cadeau te doen voor slechts € 36 Surf naar www.biogezond.be/abonneren/ of schrijf 36 € over op KBC BE 49 4070 5051 6171 KREDBEBB aan Drukkerij VD, Walgoedstraat 1, 9140 Temse met vermelding: abonnement BioGezond, uw naam en emailadres BG_2502_03_Inhoud.indd 2 = 6 nummers en krijg deze waardevolle informatie over gezondheid en welzijn rechtstreeks toegestuurd 3/02/2025 12:15
04 Voedselbossen 06 Natuurlijke hulp bij Menopauzale klachten 10 Nattokinase Bloedvatreiniger bij uitstek 14 Ashwagandha Topper onder de ginsengsoorten 18 BioGezond Kook 21 Essentiële oliën bij griep 22 BioGezond Info Colofon VIP partners Abonneren op BioGezond? Adverteren Philip Coucke ph.coucke@telenet.be gsm 0473 57 18 04 Verantwoordelijke uitgever Drukkerij VD • Walgoedstraat 1 • 9140 Temse is een tweemaandelijks infoblad voor de natuurwinkelklant Oplage: 45.000 ex. Adres, abonnement Drukkerij VD Walgoedstraat 1 - 9140 Temse Tel. 03 760 10 10 steve@drukkerijvd.be Lay-out & aanleveren publiciteit Katelijn Vanacker k.vanacker@telenet.be Overname, zelfs gedeeltelijk, van artikels en publicitaire projecten, is voorbehouden aan het copy- BioGezond Advertenties en publiscopiën kunnen zonder enige motivering worden geweigerd. De uitgever wijst elke aansprakelijkheid voor de inhoud van de advertenties af. De inhoud van elke advertentie en publiscopie valt onder de verantwoordelijkheid van de adverteerder. right van het tijdschrift. Elke medewerker is verantwoordelijk voor zijn bijdrage. volg ons op www.biogezond.be BioGezond FEBRUARI 2025 BG_2502_03_Inhoud.indd 3 BioGezond 3 3/02/2025 12:15
Voedselbossen Een rijkelijke bron van duizenden nieuwe eetbare planten Het idee om doelbewust voedselbossen in het leven te roepen, is een nog vrij nieuw fenomeen in onze samenleving. In elk geval zou deze aanpak een belangrijke bijdrage moeten kunnen leveren bij de vernieuwing en optimalisatie van onze huidige – gangbare én biologische – landbouwmethodes. Op zoek naar het hoe en het waarom van de dynamiek van deze natuurrijke voedselproductiemethode, gingen we onder meer te rade bij landschapsarchitect Louis De Jaeger, die de auteur is van de boeken “We eten ons dood” en “Ontwerp je eigen voedselbos”, maar ook de initiatiefnemer van het “Food Forest Institute”. Bovendien schreef hij tevens een heuse voedselbosstrategie voor het noordelijke deel van ons land – en dit in opdracht van de Vlaamse regering, meer bepaald het departement landbouw en visserij. kenmerk staat sterk in contrast met onze klassieke landbouw, die vooral op éénjarige eetbare planten mikt (graan, aardappelen…), die elk jaar opnieuw aangeplant moeten worden – en die dus heel wat (arbeids)tijd en energie vergen. Bij voedselbossen gaat het in principe om een rendement op iets langere termijn. Zo kan het in heel wat gevallen minstens vier tot vijf jaar duren voordat een voedselbos rendabel is. Daardoor lijkt het ons aangewezen om voedselbossen op korte en middellange termijn vooral als aanvulling op de klassieke (bio)landbouw aan te wenden. Voedselbos In grote lijnen is een voedselbos een kopie van een gewoon bos dat door een mens ontworpen werd. Bij een voedselbos kan echter bijna elke plantensoort tot een eetbaar voedingsproduct omgezet worden. Bovendien worden de bomen hier gewoonlijk ook verder uit elkaar – en dus met grotere tussenafstanden – aangeplant, zodat er genoeg licht binnen kan vallen. In elk geval is het de bedoeling dat er bij een voedselbos zowat een jaar rond geoogst kan worden, van vroege frambozen tot late noten. En bij deze oogst kan men ook heel wat minder bekende eetbare planten ontmoeten. Gevarieerde landschappen Meerjarige planten Een betere bodemkwaliteit Louis De Jaeger benadrukt het feit dat voedselbossen hoofdzakelijk bestaan uit meerjarige planten, zoals bijvoorbeeld een aantal boomsoorten die honderd jaar of ouder kunnen worden. Dit Eén van de belangrijkste troeven van voedselbossen is het relatief lage onderhoud, waarbij je de natuur het meeste werk laat verrichten, waardoor er een menselijke arbeid mogelijk wordt die zowat Voedselbos Roggebotstaete 4 BioGezond BG_2502_04_voedselbossen.indd 4 Door hun vaak halfopen karakter leveren voedselbossen meestal een belangrijke bijdrage tot de creatie van gevarieerde en vooral natuurrijke landschappen. Een historische vorm van voedselbossen in onze streken waren boomgaarden met weiden en koeien, waarbij verschillende voedingsproducten naast elkaar gerealiseerd worden (zoals fruit en melk). Dergelijke landschappen en teeltmethodes kunnen bijvoorbeeld nu nog in het grootste deel van Normandië in Frankrijk (letterlijk) bewonderd worden. Voedselbos Deinze FEBRUARI 2025 3/02/2025 12:20
van twee en een halve hectare ruim duizend plantensoorten teeltmatig met elkaar gecombineerd. het hele jaar door op oogstactiviteiten gericht is. Bovendien verhoogt een voedselbos tevens de kwaliteit van de kweekbodem, die dus helemaal niet meer bemest moet worden. Voor Louis De Jaeger vormen voedselbossen een belangrijk strijdmiddel tegen het kwaliteitsverlies van onze huidige landbouwgronden als gevolg van een extreem geïndustrialiseerd productiesysteem. “Met dergelijke bossen kun je zowel rijkelijk voedsel produceren als de bodem voortdurend vruchtbaarder maken, en dit zonder gigantische inspanningen te moeten leveren.” Een zuinig grondgebruik met nieuwe plantensoorten Een keuze waarbij bijvoorbeeld graan niet op een hectare en fruitbomen niet op een halve hectare naast elkaar aangeplant worden, maar wel samen op één hectare, zou men al als een soort voedselbossysteem kunnen beschouwen, waarbij veel grond bespaard kan worden. Voedselbossen kunnen er ook voor zorgen dat eetbare plantensoorten die tot nu toe nog vrij onbekend zijn, geleidelijk aan ontdekt zullen worden en vervolgens voor menselijke consumptie klaargestoomd zullen kunnen worden. En ook schijnbaar oneetbare soorten zoals eikels kunnen bijvoorbeeld als eiwitbron in voedingsproducten verwerkt worden. 13 teeltlagen Een belangrijk kenmerk van de voedselbossen die momenteel gerealiseerd worden is het feit dat ze uit meerdere (oogst)lagen bestaan. De meest uitgebreide indeling die we tot nu toe ontmoet hebben, onderscheidt niet minder dan 13 lagen : de hoogstamlaag, de halfstamlaag, de grote struiken, de laagstamlaag, het kleinfruit (framboos, honingbes…), de vaste planten (asperge, rabarber…), de eenjarige planten (tomaten, wortels, granen…), de bodembedekkers (klaver…), de ondergrondse laag (knollen, bollen…), de paddenstoelen (shiitake, oesterzwam…), de klimlaag (druiven, passiebloem…), de dieren (gevogelte, schapen, koeien…) en de waterlaag (oeverplanten, waterplanten, vis…). De combinatie van de teelt van al die verschillende – en vaak uiteenlopende – soorten eetbare planten is een grotendeels onontgon- nen terrein, waarbij er aldus nog enorm veel geëxperimenteerd zal moeten worden. La Forêt Gourmande Eén van de best ontwikkelde voorbeelden op dit gebied is het voedselbos La Forêt Gourmande in Frankrijk – op een honderdtal kilometer ten westen van de Zwitserse stad Genève – dat in het jaar 2010 door één liefhebber (Fabrice Desjours) in het leven geroepen werd. Nu wordt dit geheel door een vrij actieve vereniging beheerd. Op dit moment worden er hier intussen op een oppervlakte van twee en een halve hectare ruim duizend plantensoorten teeltmatig met elkaar gecombineerd, die doelbewust van onze hele planeet bij elkaar gesprokkeld werden. Naast een grondige wetenschappelijke studie van voedselbossen en uiteenlopende teeltcombinaties tussen eetbare planten, worden er hier verder ook flink wat bezoekers ontvangen, plus talloze vormingssessies. Tenslotte wordt van hieruit ook nog (sinds het jaar 2018) de creatie van tot nu toe honderden voedselbossen gestimuleerd, met een oppervlakte van niet minder dan 2000 hectaren doorheen onder meer Frankrijk en België. 7000 ongebruikte plantensoorten Volgens deze organisatie kunnen er een 7000-tal eetbare plantensoorten bijna automatisch via voedselbossen op de gronden van onze streken geteeld worden, waarvan er momenteel maar een 60tal soorten actief in ons huidig voedingspatroon verschijnen. Het nog niet gebruikte restpotentieel herbergt enorm veel toekomstkansen voor onze lokale (biologische) voedingssector. Inlichtingen www.foodforestinstitute.com www.foodforestinstitute.com/dutch/eikels-het-voedsel-van-detoekomst/ www.voedselbosboek.com www.eetbaregemeente.be (met de uitgewerkte voedselbosstrategie voor Vlaanderen) www.foretgourmande.fr M FEBRUARI 2025 BG_2502_04_voedselbossen.indd 5 BioGezond 5 3/02/2025 12:20
Natuurlijke hulp bij Menopauzale klachten Gemiddeld rond de leeftijd van 50 jaar treedt bij een vrouw de menopauze in. De menstruaties houden op en de hormonenproductie komt op een laag pitje te staan. In de periode voor de menopauze of de ‘perimenopauze’ moet er zich een nieuw evenwicht instellen en kan dat tot vervelende overgangsverschijnselen leiden. Bovendien neemt het risico op degeneratieziekten toe. Welke natuurlijke middelen helpen daarbij? Overgangsklachten, chronische ziekten De menopauze is geen ziekteproces dat het einde van de jeugd en seksualiteit betekent, maar is net de aanzet tot een nieuwe, zinvolle levensfase. Helaas kunnen ervoor overgangsklachten optreden zoals: warmteopwellingen, nachtzweten, vaginale droogte en jeuk, blaasproblemen, stemmingswisselingen, angst, verminderd libido, slapeloosheid, hartkloppingen en vermoeidheid. De oorzaak ligt onder meer bij een mogelijke bruuske daling van welbepaalde vrouwelijke hormonen, de oestrogenen, en bij de westerse, bewerkte en ontstekingsbevorderende voeding. Niet onbelangrijk: door de menopauze kunnen ook de processen van osteoporose (‘botontkalking’), atherosclerose (‘slagaderverkalking’) en neurodegeneratieve achteruitgang (geheugen en concentratieproblemen tot dementie toe) in een stroomversnelling raken en neemt het risico op kanker toe. De adviezen moeten dus ook daarop gericht zijn. Levensstijladviezen Voor een gezond lichaam is een gezonde geest nodig! Om de kans op stress, nervositeit, prikkelbaarheid, depressiviteit, stemmingswisselingen en ‘empty nest syndrome’ te verminderen kan er heel wat gedaan worden: - dagelijks minstens een half uur lichaamsbeweging in de frisse buitenlucht nemen - een hobby uitoefenen of een activiteit ondernemen waarin men zich nuttig maakt zoals vrijwilligerswerk, zorgen voor (eventuele) kleinkinderen - een ‘mind-body-intervention’ kiezen die je het best ligt, onder professionele coaching, bv yoga, tai chi, meditatietechnieken, mindfulness, diep en diafragmatisch ademhalen. Om de kans op stress, nervositeit, prikkelbaarheid, depressiviteit, stemmingswisselingen en ‘empty nest syndrome’ te verminderen, kan een ‘mind-body-intervention’ als tai chi helpen. 6 BioGezond Voeding: de boosdoeners laten! Bij natuurvolkeren met een traditioneel dieet zonder toegang tot de hoogbewerkte westerse voeding, komen geen menopauzale klachten voor! De basisadviezen voor een vlotte menopauze en een afname van het risico op chronische ziekten, moeten dan ook vooral FEBRUARI 2025 BG_2502_06_menopauzeklachten.indd 6 3/02/2025 12:23
huid en slijmvliezen* ? • Door het gebruik van schermen (PC, GSM) • Door airco en luchtvervuiling • Menopauze – intieme zone van de vrouw Beschikbaar in de apotheken CNK 4655-593 Omega 7 Pharma Nord 60 caps CNK 4751-202 Omega 7 Pharma Nord 120+30 caps *Duindoornolie bevat Omega 7 en vitamine A. Vitamine A dat bijdraagt tot de instandhouding van normale slijmvliezen en een normaal gezichtsvermogen. BG_2502_00_pharmanord_A4.indd 1 3/02/2025 11:46
versterkt de botten niet, integendeel! - Charcuterie, alcohol, overmaat zoet fruit en vruchtensappen, overmaat cafeïne, glutenhoudende granen (bij glutenintolerantie). De aanraders Noten en zaden zijn de toppers van ‘fytooestrogenen’, die een tekort aan oestrogenen opvangen en een teveel afremmen. komen van een onbewerkte, gevarieerde en ontstekingsremmende voeding. Welke boosdoeners moeten we zeker laten en waarom? - Industriële, omega-6-vetzuren rijke oliën: het is een schande dat de reguliere voedingsleer de verzadigde vetzuren en cholesterol (in boter, eieren, kokosolie, volle melkproducten, kaas, gevogelte, vlees …) blijft demoniseren en als alternatief de ‘gezonde’ en ‘cholesterolverlagende’ industriële zaadoliën zoals zonnebloem-, soja-, maïs-, saffloer-, druivenpit- en rijstvliesolie en de erin verwerkte voedingsmiddelen blijft voorstellen, terwijl deze ultrabewerkte, verarmde oliën en hun verhittingsproducten zeer toxische oxidatieproducten en een zeer sterke overmaat aan omega-6-vetzuren aanvoeren. De waarheid is dat deze oliën het ontstekingsniveau in het lichaam sterk verhogen en een basisoorzaak vormen van alle westerse degeneratieziekten. - Alles met geraffineerde suiker: deze ‘nutriëntenrover’ verhoogt ook het ontstekingsniveau in ons lichaam en bevordert ook dus overgangsklachten en chronische ziekten. Een grote observatiestudie uit 2020 constateerde dat de grootste gebruiksters van suiker, ten opzichte van degene die er het minste van gebruikten, een 51 % groter risico op borstkanker vertoonden. Ook de nefaste rol van suiker op de hart- en bloedvaten en op de botsterkte is goed beschreven. - Kunstmatige zoetstoffen (aspartaam, sucralose, …): worden nog altijd onterecht als ‘veilige’ suikervervangers gepromoot, maar niets is minder waar. Zo concludeerde een grote observatiestudie uit 2022 dat de regelmatige gebruikers van aspartaam een 22 % grotere risico op borstkanker liepen. Aspartaam verhoogt ook het risico op depressiviteit, overgewicht, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten, waaronder hoge bloeddruk en beroerte. - Reguliere landbouwgewassen: ze zijn niet alleen armer aan beschermende nutriënten dan bio-gewassen (zie verder), het zijn helaas bronnen van pesticiden en glyfosaat die als vreemde of ‘xeno’-oestrogenen de kans op oestrogeenafhankelijke aandoeningen zoals bepaalde soorten kanker verhogen. 8 BioGezond Het komt er vooral op neer een onbewerkte voeding te nemen met meer celbeschermende antioxidanten, die tevens op alle mogelijke manieren de chronische ontstekingsverschijnselen in bloedvaten, hersenen, botten en voortplantingsorganen afremmen. - BIO-groenten en -fruit als basis: ze bevatten bewezen 20 à 40 % meer celbeschermende antioxidanten en - naargelang de klasse – 18 à 69 % meer secundaire plantenstoffen met een ontstekingswerende werking. Minstens even belangrijk is dat ze vrij zijn van ‘xeno-oestrogenen’. - BIO- gefermenteerde melkproducten (yoghurt, kefir, platte kaas): versterken in tegenstelling tot melk wel de botten en zijn door hun pre- en probiotische werking vooral goed voor een evenwichtige darmflora, die mee aan de basis ligt van een goede gezondheid en de juiste geestelijke instelling. - Alternatieven voor de industriële zaadoliën: grasboter, ghee (geklaarde boter), extra vierge kokosolie, extra vierge olijfolie, extra vierge rode palmolie. De eerste drie zijn ook heel geschikt voor verhittingsprocessen. - Natuurlijke bronnen van omega-3-vetzuren als tegenwicht voor de overmaat van omega-6-vetzuren, die bijna alle westerlingen vertonen in hun lichaam door de zaadoliën: groene groenten (salades, veldsla, postelein, kolen, …), extra vierge lijnzaadolie, chiazaad en perillazaad en de oliën daaruit. Bronnen van fyto-oestrogenen Eén van de oorzaken van overgangsklachten is het feit dat een rijpere vrouw met ‘oestron’ een veel minder sterk oestrogeen gaat aanmaken dan ‘oestradiol’ op jongere leeftijd. Een te snelle afname van de oestrogene werking kan dan voor vervelende overgangsproblemen zorgen. Maar aan de andere kant, door een mindere lever- en darmfunctie en door nutritionele gebreken, kan het zwakkere oestron door een slechte afbraak toch aanleiding geven tot te prikkelende oestrogenen die mee aan de basis liggen van oestrogeenafhankelijke klachten. De natuur heeft hiervoor een uitstekend antwoord in petto: ‘fyto-oestrogenen’ vangen een tekort aan oestrogenen op en remmen een teveel af. Waarin zitten ze vooral? - noten en zaden zijn de toppers: pistaches > kastanjes> walnoten > amandelen > cashews > hazelnoten… en lijnzaad > sesamzaad > zonnebloempitten - peulvruchten: weliswaar bij voorkeur gefermenteerd zoals soja onder de vorm van tempeh, natto, miso… of gekiemd: kikkererwten > linzen > pinda’s > groene bonen, mungobonen of ‘sojascheuten’ - groenten: knoflook > gekiemde alfalfa > winterpompoen > broccoli > koolsoorten > uien; ook selder, peterselie, venkel, wortelen - vruchten (met mate): gedroogde abrikozen > dadels > gedroogde pruimen > olijven (olie) > perziken > aardbeien > frambozen > bosbessen > watermeloen; ook: granaatappel, appel, druiven, schil van citrusvruchten, kiwi - dranken: groene thee > zwarte thee > koffie; granaatappelsap - volle granen: liefst glutenvrij zoals haver, quinoa, volrijst, gierst FEBRUARI 2025 BG_2502_06_menopauzeklachten.indd 8 3/02/2025 12:24
Minder prikkelende oestrogenen Er bestaat nog een andere manier om het oestrogeenmetabolisme ten gunste te regelen. Namelijk door de afbraak van oestron te moduleren in de goede richting (gunstige 2-hydroxymetabolieten) en af te remmen in de slechte richting (ongunstige, prikkelende 4- en 16-hydroxymetabolieten). Dan kan door de stof di-indolylmethaan (DIM), die in de spijsvertering gevormd wordt uit de indolen die we in kruisbloemigen aantreffen. Daarom zijn absolute aanraders: - broccoli, bloemkool, boerenkool, spruiten, en andere koolsoorten; ook: waterkers, rapen, radijzen, rammenas, mierikswortel … Supplementen Naast boven vernoemde levensstijl- en voedingsadviezen, kunnen goed gekozen supplementen een verschil maken. Van welke is wetenschappelijk bewezen dat ze overgangsklachten zoals opvliegers, nachtzweten en stemmingswisselingen kunnen verminderen, indien ze genomen worden in de correcte dosis en kwaliteit? - kruiden met een fyto-oestrogene werking: vooral hopbellen (Humulus lupulus), soja-isoflavonen (Glycine max), lijnzaadlignanen (Linum usitatissimum) en zilverkaars (Actaea racemosa); ook rode klaver, salie, scharlei, fenegriek, kudzu en venkel. - ‘adaptogene’ kruiden die het hormonaal evenwicht bevorderen, zonder zelf een fytohormonale werking uit te oefenen: maca (Lepidium peruvianum), Chinese engelwortel of dong quai (Angelica sinensis) en ashwagandha of Indische ginseng (Withania somnifera) - werken celbeschermend, ontstekingsremmend, verminderen de vaatwandinstabiliteit aan de basis van overgangsklachten én remmen atherosclerose: omega-3-vetzuren (EPA en DHA) van een visolie of algenolie van een correcte kwaliteit (zeker 2 g EPA + DHA/dag in het begin) en oligomere procyaniden (OPC’s) van zeedenschors (Pinus pinaster) of wijnpitten (Vitis vinifera): min 60 à 100 mg/dag - vitamine E, vooral tocotriënolen afkomstig van rode palmolie - vitamine C + begeleidende bioflavonoïden - omega-7-vetzuren tegen droge vaginale slijmvliezen, droge ogen en huid: duindoornolie (Hippophae rhamnoides). WETENSCHAPPELIJK ONDERZOCHT • ® Bevorderen van botsterkte Om osteoporose af te remmen, mogen we denken aan: - om de botmineralisatie te verbeteren: vitamine D3 (betere kalkopname), vitamine K2 (zet kalk neer in het bot), boor (activeert vitamine D, bevordert hormoonwerking) en goed opneembare vormen van calcium en magnesium - om het collageenskelet te versterken: bioactieve silicium (cholinegestabiliseerd orthosiliciumzuur of bioactieve siliciumdioxide) en gehydrolyseerde collageen. • ® • Afremmen atherosclerose Ook ‘slagaderverkalking’ komt tijdens de menopauze in een stroomversnelling terecht. Remmen (bewezen) dat proces af naast de hoger vernoemde omega-3-vetzuren EPA en DHA, OPC’s en tocotriënolen: gefermenteerde knoflook, ubiquinol of bioactieve co-enzym Q10 (best in combinatie met selenium), nattokinase en vitamine K2. M www.mannavital.com Verkrijgbaar in alle natuurvoedingswinkels tel. 056 43 98 52 - info@mannavital.be FEBRUARI 2025 BG_2502_06_menopauzeklachten.indd 9 BioGezond 9 3/02/2025 12:24
Fleepit Digital © 2021