MAGSULAT NG BALITA? BASIC NEWS WRITING TOOL KIT
5 WS AT 1 H 2 ANG 7 C’S SA PAGSUSULAT NG BALITA 3 PAANO PUMILI NG BALITA 4 GABAY SA PAGSULAT NG BALITA 6 MGA BAHAGI NG BALITA 7 ANG INVERTED PYRAMID 8 TIPS SA PAGSUSULAT NG BALITA 10 PAANO MAGSULAT NG ULO NG BALITA O HEADLINE? 12 MGA HAKBANG SA PAGSUSULAT NG ULO NG BALITA 13 TEMA, ANGGULO, AT DETALYE NG BALITA MGA BAHAGI NG ULO NG BALITA 14 16 MGA DAPAT TANDAAN SA PAGSUSULAT NG ULO NG BALITA 20 SANGGUNIAN 24 1
ANG 7 C’S SA PAGSUSULAT NG BALITA WHAT? (ANO) CORRECT (KAWASTUHAN) SInasagot dito ang aksyon o gawa patungkol sa pangyayari. Siguraduhing tama isusulat o iuulat. WHERE? (SAAN) COHERENT (PAGKAKAUGNAY) WHO? (SINO) CONCISE (PAYAK) DIto sinasagot kung saan naganap ang pangyayari. Dito tinutukoy kung sino ang mga taong sangkot o kasama sa pangyayari. WHY? (BAKIT) Ang rason o dahilan ng pangyayari. WHEN? (KAILAN) Ang oras o petsa ng kaganapan. HOW? (PAANO) Ang pamamaraan kung paano ginawa o nagawa ang isang aksyon. Siguraduhing tama isusulat o iuulat. Siguraduhing tama isusulat o iuulat. ang ang ang Siguraduhing tama isusulat o iuulat. ang ang CLEAR (MALINAW) Siguraduhing tama isusulat o iuulat. ang Siguraduhing tama isusulat o iuulat. ang nakuha, na nakuha, impormasyon na nakuha, na nakuha, impormasyon na nakuha, impormasyon na nakuha, impormasyon na nakuha, impormasyon COURTEOUS (PAGGALANG) Siguraduhing tama isusulat o iuulat. na impormasyon CONCRETE (KATUNAYAN) CLEAR (MALINAW) 2 impormasyon 3
Narito ang ilang mga bagay na dapat ipagsaalang-alang sa tuwing susulat ng balita TUNGGALIAN TIMELINESS Ang istorya ba o balitang isusulat ay may di pagkakasundo, hidwaan, o away sa dalawa o higit pang panig? Tumutukoy sa kung gaano ka-sariwa ang pangyayari? Nangyari ba ito noong nakaraang linggo? Kahapon? Ngayon? HALIMBAWA: “Senator Robinhood Padilla at Senator Joel Villanueva, nagka-initan sa senado matapos ang hindi pagkakaunawaan sa budget para sa militar” HALIMBAWA: “Natunton na kahapon ng PNP ang hideout ng mga salarin sa pagpatay kay Davao City Mayor Bob Oh.” PROXIMITY Gaano kalapit mambabasa? ang pangyayari sa mga HALIMBAWA: “Bulacan, isasailalim na sa state of calamity matapos ang tatlong araw na sunudsunod na pag-ulan”. PROMINENCE Kilalang tao, grupo, o institusyon ba ang sangkot sa pangyayari? HALIMBAWA: “Pastor Apollo C. Quiboloy, kasalukuyang kritikal sa Mandaluyong City Hospital matapos ang tangkang pagpatay ng isang preso” FREQUENCY Tumutukoy sa kung gaano kadalas nangyari ang isang bagay. HALIMBAWA: “Natunton na kahapon ng PNP ang hideout ng mga salarin sa pagpatay kay Davao City Mayor Bob Oh.” Ano ang mga pangyayari? posibleng maging IMPACT epekto ng HALIMBAWA: “Ilang mga kalsada sa Metro Manila, hindi na madaanan bunsod ng mataas na tubig na dala ng tatlong araw na pag-ulan”. NOVELTY/ODDITY Hindi ba pangkaraniwan ang naganap o pangyayari 4 HALIMBAWA: “Isang binata sa Cebu na hinihinalang patay na, nabuhay mag-muli matapos tamaan ng kidlat.” 5
PAGSUSULAT NG BALITA MGA BAHAGI NG BALITA ULO NG BALITA (HEADLINE) Ang Headline ang pangunahing kukuha ng atensyon ng mambabasa, ito rin ang maigsing kabuuan ng balita. Kumbaga, parang pasilip ito sa kabuuang ideya ng balita. LEAD Ang Lead o Lede ay ang maigsing buod ng balita. Dito mababasa ang mga impormasyon na sumasagot sa ano, sino, saan, kailan, baakit at paano, o ang 5 Ws and 1 H. Ito ay mababsa sa unang bahagi ng isang artikulo pagkatapos ng ulo ng balita. NUT GRAF Ang Nut Graf ang nagbibigay konteksto nagpapakita kung bakit importante ang istorya. at KATAWAN (BODY) 6 Ang Katawan o Body ay ang mga natitirang detalye ng balita, sa parteng ito ng pagsulat ng balita makikita ang mga impormasyong sumusuporta sa kabuuan ng balita. 7
LEAD Ang mga pinakaimportanteng detalye ng balita. (Who? What? When? Where? Why? When? How?) BODY ANG INVERTED PYRAMID 8 Ang inverted pyramid ay isang modelo sa pagsusulat ng balita na Iba pang mahahalagang nagsasaad na ang impormasyon at detalye ng pinakaimportanteng impormasyon ay isang balita. dapat ilagay sa itaas o simula ng kuwento, samantalang ang mga hindi gaanong mahalagang detalye ay ilalagay sa ibaba. Habang umaakyat mula sa ibaba patungo sa itaas, ang impormasyong ipinapakita ay unti-unting nagiging mas hindi mahalaga. Sa panahon ng mga balita sa internet, maraming Iba pang mga online news outlet ang nag-tweak sa format mga na ito upang ihanay sa mga search engine. Ngunit detalye. ang pangunahing premise ay nananatiling pareho: Kunin ang pinakamahalagang impormasyon sa tuktok ng kuwento ng balita. TAIL 9
Narito ang ilang tips na maaari ninyong gamitin sa pagsulat ng balita TIP 1 Maging objective. Sumusulat ka ng balita hindi para sa sarili mo, hindi para sa editor mo, kundi para sa publiko. Sumulat ka para sa ikamumulat ng mga tao. TIP 2 Kung sumusulat ng balita at sa online or social media platforms ito ip-publish, subukang magkaroon ng “keywords” para lumabas agad ito sa mga search engine. TIP 3 Subukan ding maipasok ang keywords na ito sa unang 100-300 na salita ng artikulo o balitang ippublish online. TIP 4 Isang pangungusap lamang ang gamitin kada talata. TIP 5 Sa pagsulat ng balita, mas maigsi, mas maayos. Sa headline man, sa lead, sa nut graf, o sa body. TIP 6 Kung sa palagay mo na ang ideya ng isang talata ay masyadong mahaba, ilagay na lamang ito sa susunod na talata. 10 TIP 7 Iwasan ang mga jargon dahil magiging teknikal itong basahin pagdating sa mga mambabasa o sa publiko. TIP 8 Banggitin nang buo ang mga abrebiyasyon sa unang beses na ito ay mababanggit. HALIMBAWA: “Nilinaw ng Philippine National Police (PNP) ang nangyaring iskandalo sa mga top officers nito ay dala lamang ng di pagkakaunawaan”. TIP 9 Sa paglalagay naman ng mga opinyon, huwag kalimutang banggitin kung kaninong panig nagmula ang opinyon. HALIMBAWA: “Dati nga hanggang sakong lang tubig dito pag umuulan, ngayon kahit hindi umuulan umaabot na hanggang hita” saad ni Mendoza. TIP 10 Siguraduhin din na sa iyong pagsulat ay masusundan ng tao nang maayos ang balita. Sa kabuuan, dapat madaling basahin at hindi nakakalito kung saan ang patutunguhan ng balita. 11
MAGSULAT MGA HAKBANG SA PAGSUSULAT NG ULO NG BALITA STEP 1 Alamin ang tema ng balita NG ULO NG STEP 2 BALITA O STEP 3 HEADLINE? STEP 4 Alamin ang anggulo ng balita Alamin ang mga detalye ng balita Siguraduhin na tama at wasto ang impormasyon STEP 5 Tanggalin ang mga salitang hindi kailangang gamitin STEP 6 I-proof read ang gawa pagkatapos nito isulat 12 13
BALITA TEMA Ang Tema ay ang malawak na paksa kung saan umiikot ang balita. Ito ay maaring isyu, pangyayari, o mga usaping panlipunan. Ang layunin ng tema sa balita ay magbigay ng impormasyon, pagunawa, at kamalayan sa publiko. 14 ANGGULO DETALYE Ang Anggulo ay ang partikular na pananaw ng istorya kung saan mabibigyang diin ang mga isyu, karanasan, at kwento ng mga tauhan sa balita. Ang Angulo ay maaring magbigay-daan upang magkaroon ng koneksyon ang mambabasa sa balita. Ang Detalye ay tumutukoy sa iba't-ibang impormasyon na magbibigay ng malalim na kaalaman tungkol sa mga pangyayari, tauhan, at isyu sa balita. Sinusunod ng detalye ng balita ang tinatawag na Inverted Pyramid, kung saan ang mga importanteng detalye ay nasa unahang bahagi ng artikulo, at ang mga dagdag detalye lamang ay nasa hulihan. 15
Fleepit Digital © 2021