-Κλίμα, Κλιματική Κρίση και Υδρομετεωρολογικοί Κίνδυνοι(Climate, Climate Crisis and Hydrometeorologic Hazards) 2023 - 2024 Ο μεσογειακός κυκλώνας DANIEL της 5ης Σεπτεμβρίου 2023 και οι συνεπακόλουθες πλημμύρες ΒΑΘΜΟΣ=9,1/10 Ιωάννης Μπάρμπας Α.Μ. : 7114132300168 Χαλκίδα, 2024 i
Κεφάλαιο 1 Περιγραφή του φαινομένου ..................................................................... 6 1.1. Γενικά(για τις καταιγίδες και τους medicanes)......................................................... 6 1.2. Ο DANIEL .............................................................................................................. 8 Κεφάλαιο 2 Επιπτώσεις-καταστροφές...................................................................... 20 2.1. Ελλάδα ................................................................................................................. 20 2.2. Λιβύη.................................................................................................................... 40 Κεφάλαιο 3 Αποτέλεσμα κλιματικής αλλαγής ή ανθρώπινης παρέμβασης; .......... 43 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ............................................................................................................ 46 iii
Εικόνα 1-1. Τα τρία χαρακτηριστικά στάδια ανάπτυξης ενός τυπικού καταιγιδοφόρου νέφους(Jack Williams n.d.) ............................................. 6 Εικόνα 1-2. Διατομή της δομής ενός κυκλώνα που δείχνει τη ροή του αέρα και τη θέση του ματιού του κυκλώνα (Oguejiofor and Abiodun 2019) ................. 7 Εικόνα 1-3 Δορυφορική εικόνα (RGB) για τις 03/09/2023 (eumetsat.int n.d.) .................. 9 Εικόνα 1-4 Θερμοκρασίες στην Μεσόγειο την 1/9/2023(Copernicus Marine Data Store | Copernicus Marine MyOcean Viewer n.d.) ........................................... 10 Εικόνα 1-5. Δορυφορική εικόνα (RGB) για τις 04/09/2023 (eumetsat.int n.d.) .............. 10 Εικόνα 1-6 Αναλύσεις της τιμής των πιέσεων στις 07 και 05/09/2023, 00 UTC (meteofrance.com n.d.) .......................................................................... 11 Εικόνα 1-7 Δορυφορική εικόνα (RGB) για τις 05/09/2023 (eumetsat.int n.d.) ................ 11 Εικόνα 1-8 Αναλύσεις της τιμής των πιέσεων στις 06/09/2023, 00 UTC (meteofrance.com n.d.) .......................................................................... 12 Εικόνα 1-9 Δορυφορική εικόνα (RGB) για τις 06/09/2023 (eumetsat.int n.d.) ................ 12 Εικόνα 1-10 Αναλύσεις της τιμής των πιέσεων στις 07/09/2023, 00 UTC (meteofrance.com n.d.) .......................................................................... 13 Εικόνα 1-11 Δορυφορική εικόνα (RGB) για τις 07/09/2023 (eumetsat.int n.d.) .............. 13 Εικόνα 1-12 Αναλύσεις της τιμής των πιέσεων στις 08/09/2023, 00 UTC (meteofrance.com n.d.) .......................................................................... 14 Εικόνα 1-13 Δορυφορική εικόνα (RGB) για τις 08/09/2023 (eumetsat.int n.d.) .............. 14 Εικόνα 1-14 Αναλύσεις της τιμής των πιέσεων στις 09/09/2023, 00 UTC (meteofrance.com n.d.) .......................................................................... 15 Εικόνα 1-15 Δορυφορική εικόνα (RGB) για τις 09/09/2023 (eumetsat.int n.d.) .............. 16 Εικόνα 1-16 Αναλύσεις της τιμής των πιέσεων στις 10/09/2023, 00 UTC (meteofrance.com n.d.) .......................................................................... 16 Εικόνα 1-17 Δορυφορική εικόνα (RGB) για τις 10/09/2023 (eumetsat.int n.d.) .............. 17 Εικόνα 1-18 Αναλύσεις της τιμής των πιέσεων στις 11/09/2023, 00 UTC (meteofrance.com n.d.) .......................................................................... 17 Εικόνα 1-19 Δορυφορική εικόνα (RGB) για τις 11/09/2023 (eumetsat.int n.d.) .............. 18 Εικόνα 1-20 Αναλύσεις της τιμής των πιέσεων στις 12/09/2023, 00 UTC (meteofrance.com n.d.) .......................................................................... 19 Εικόνα 1-21 Δορυφορική εικόνα (RGB) για τις 12/09/2023 (eumetsat.int n.d.) .............. 19 Εικόνα 2-1 Λεκάνες απορροής στο Βόλο(Ε. Λέκκας 2023)............................................ 21 Εικόνα 2-2 Υπερχείλιση Κραυσίδωνα-Βόλος (magnesianews.gr n.d.) .......................... 22 Εικόνα 2-3 Παρασυρμένα δένδρα (kathimerini.gr n.d.) .................................................. 22 Εικόνα 2-4 Παρασυρμένα λεωφορεία (magnesianews.gr n.d.) ...................................... 23 Εικόνα 2-5 Κατολισθήσεις στη Ραχούλα (Ε. Λέκκας 2023) ............................................ 23 Εικόνα 2-6 Κατολισθήσεις στα Μετέωρα (Ε. Λέκκας 2023) ........................................... 24 Εικόνα 2-7 Κατεστραμμένοι δρόμοι στο Πήλιο (Ε. Λέκκας 2023)................................... 24 Εικόνα 2-8 Κατεστραμμένοι δρόμοι και γέφυρες στο Πήλιο (Ε. Λέκκας 2023) ............... 25 iv
Εικόνα 2-10 Πλημμυρισμένη εθνική οδός (Ε. Λέκκας 2023) .......................................... 26 Εικόνα 2-11 Ζημιές στο σιδηροδρομικό δίκτυο (Ε. Λέκκας 2023) .................................. 26 Εικόνα 2-12 Κατεστραμμένα κτίρια, μέσα στη λάσπη (Ε. Λέκκας 2023) ........................ 27 Εικόνα 2-13 Πλημμυρισμένα κτίρια (Ε. Λέκκας 2023).................................................... 27 Εικόνα 2-14 Χωριό Γιάννουλη βυθισμένο στη λάσπη(Ε. Λέκκας 2023) ......................... 28 Εικόνα 2-15 Χωριό Μεταμόρφωση Παλαμά πλήρως βυθισμένο (Ε. Λέκκας 2023) ........ 28 Εικόνα 2-16 Μεγάλα Καλύβια(πριν και μετά) δορυφορική φωτογραφία (Ε. Λέκκας 2023) ..................................................................................................... 29 Εικόνα 2-17 Κατάρρευση κτιρίου λόγω διάβρωσης εδάφους (Ε. Λέκκας 2023) ............. 29 Εικόνα 2-18 Κατάρρευση κτιρίου στο Μουζάκι (Ε. Λέκκας 2023) .................................. 30 Εικόνα 2-19 Γέφυρα της Σαρακίνας Καλαμπάκα (Ε. Λέκκας 2023) ............................... 30 Εικόνα 2-20 Γέφυρα Διάβα Καλαμπάκα (Ε. Λέκκας 2023) ............................................ 30 Εικόνα 2-21 Γέφυρα Καλών Νερών (Ε. Λέκκας 2023) ................................................. 31 Εικόνα 2-22 Γέφυρα Παλαιοποτάμου (real.gr n.d.)Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Εικόνα 2-23 Γέφυρα Αμπέλια (Ε. Λέκκας 2023) ............................................................ 31 Εικόνα 2-24 Πλημμυρισμένοι δρόμοι της Λάρισας (skai.gr n.d.) .................................... 32 Εικόνα 2-25 Πλημμυρισμένη η συνοικία του Αγίου Θωμά(skai.gr n.d.) .......................... 32 Εικόνα 2-26 Η γέφυρα του Πηνειού στα Τέμπη πριν(αριστερά) και μετά(δεξιά) την πλημμύρα (skai.gr n.d.) ......................................................................... 33 Εικόνα 2-27 Ο Παλαμάς Καρδίτσας κάτω από το νερό (Μάκης Θεοδώρου) .................. 33 Εικόνα 2-28 Ο Βλοχός εξαφανισμένος κάτω από το νερό (real.gr n.d.) ......................... 34 Εικόνα 2-29 Κατάρρευση σπιτιού στο Μορφοβούνι (vradini.gr n.d.) .............................. 35 Εικόνα 2-30 Στον Παλαμά άνθρωποι ανεβασμένοι στις ταράτσες για να σωθούν (skai.gr n.d.)........................................................................................... 36 Εικόνα 2-31 Ο ποταμός Ληθαίος πλημμύρισε τα Τρίκαλα (trikalaenimerosi.gr n.d.) ...... 37 Εικόνα 2-32 Λίμνη Κάρλα (Ε. Λέκκας 2023) .................................................................. 38 Εικόνα 2-33 Η πλημμυρισμένη Φαρκαδόνα (trikalaenimerosi.gr n.d.) ........................... 38 Εικόνα 2-34 Πανοραμική εικόνα της περιοχής Derna (aljazeera.com n.d.) .................... 40 Εικόνα 2-35 Η πόλη Derna πριν και μετά τον Daniel (aljazeera.com n.d.)..................... 41 Εικόνα 2-36 Πλημμύρα στο Marj (Libya Almasar TV n.d.) ............................................. 42 Εικόνα 3-1 Ω εμποδισμός στον Ευρωπαϊκό χώρο (Κ. Καρτάλης 2023) ......................... 44 Εικόνα 3-2 Αεροχείμαρρος πριν και μετά την κύρτωσή του (Κ. Καρτάλης 2023) ........... 44 Εικόνα 3-3 Η φυσική του πολικού στροβίλου (Κ. Καρτάλης 2023) ................................. 45 v
Περιγραφή του φαινομένου 1.1. Γενικά(για τις καταιγίδες και τους medicanes) Οι παρατηρήσεις έδειξαν ότι οι περισσότερες καταιγίδες αποτελούνται από πολλά μεμονωμένα κύτταρα, το καθένα σε διαφορετικό στάδιο, του κύκλου των τριών σταδίων. Ενώ κάθε καταιγίδα είναι μονοκύτταρη στην αρχή, ο απλός μονοκύτταρος τύπος είναι σπάνιος επειδή, η περίοδός του είναι μόνο λίγα λεπτά αφού έχει φτάσει στη φάση της διάλυσης. Οι καταιγίδες σχηματίζουν συνήθως πολυκυτταρικές γραμμές και μεγαλύτερες καταιγιδοφόρες συστάδες μέσης κλίμακας.(Jack Williams n.d.) Εικόνα 1-1. Τα τρία χαρακτηριστικά στάδια ανάπτυξης ενός τυπικού καταιγιδοφόρου νέφους(Jack Williams n.d.) Το στάδιο της ανάπτυξης διαρκεί πέντε με δέκα λεπτά και στο αναπτυσσόμενο κύτταρο της καταιγίδας επικρατούν μόνο ανοδικές κινήσεις, ενώ η διάμετρός του είναι μεταξύ δύο και οκτώ χιλιομέτρων(Εικ. 1-1). Καθώς η θερμή και υγρή αέρια μάζα ανέρχεται, παρατηρείται συμπύκνωση των υδρατμών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία νεφών και την απελευθέρωση λανθάνουσας θερμότητας, η οποία διατηρεί τον ανερχόμενο αέρα θερμότερο από τον περιβάλλοντα ατμοσφαιρικό αέρα. Η ανάπτυξη του νέφους στην κατακόρυφο συνεχίζεται για όσο διαρκεί ο ανεφοδιασμός του νέφους με θερμότερο και πιο υγρό αέρα από τα κατώτερα επίπεδα.(Severe Weather 101: Thunderstorm Detection n.d.) 6
τους, και που επιταχύνονται στη συνέχεια από τον προαναφερθέντα κατερχόμενο αέρα. Στη φάση αυτή επικρατούν καθοδικές και ανοδικές κινήσεις, η καταιγίδα χαρακτηρίζεται από μέγιστη ένταση, με ισχυρή βροχόπτωση και χαλαζόπτωση και η κορυφή του νέφους που έχει φθάσει στην τροπόπαυση παίρνει το πεπλατυσμένο (σαν αμόνι) σχήμα. (Εικόνα 1-1) Στην περιοχή όπου το καθοδικό ρεύμα φτάνει στην επιφάνεια παρατηρείται απόκλιση του αέρα προς όλες τις κατευθύνσεις. Το επιφανειακό όριο που χωρίζει τον προπορευόμενο (κατερχόμενο) ψυχρό αέρα από τον θερμότερο περιβάλλοντα ατμοσφαιρικό αέρα ονομάζεται μέτωπο των ριπών (gust front) και ο σχηματισμός του έχει ως αποτέλεσμα την τροφοδότηση της καταιγίδας. Στο τρίτο στάδιο επικρατούν μόνο καθοδικά ρεύματα, ασθενής βροχόπτωση και διάλυση του νέφους Δομικά, οι TLC δεν διαθέτουν μέτωπα. Οι πιο έντονοι και ώριμοι τροπικοί κυκλώνες διαθέτουν ένα κεντρικό μάτι, το οποίο είναι μια περιοχή ελεύθερων νεφών στο κέντρο της καταιγίδας. Θερμοδυναμικά, οι τροπικοί κυκλώνες διακρίνονται από ένα θερμότερο κέντρο από το περιβάλλον τους. Ο λόγος που διαθέτουν θερμό πυρήνα οφείλεται στην κύρια πηγή ενέργειας στις τροπικές καταιγίδες, η οποία είναι η απελευθέρωση της λανθάνουσας θερμότητας συμπύκνωσης των υδρατμών του αέρα, που παρέχον ται από τη θερμή επιφάνεια της θάλασσας. Εικόνα 1-2. Διατομή της δομής ενός κυκλώνα που δείχνει τη ροή του αέρα και τη θέση του ματιού του κυκλώνα (Oguejiofor and Abiodun 2019) Ο θερμός πυρήνας σχηματίζεται μέσα και γύρω από το κέντρο της χαμηλής πίεσης. Αυτός ο ζεστός αέρας στο κέντρο επιτρέπει κάθετες κινήσεις του αέρα, δηλαδή την άνοδο του αέρα, λόγω μεταφοράς.(Εικ. 1-2). Αυτές οι κάθετες κινήσεις του αέρα δημιουργούν σωρευτικά σύννεφα, τα οποία είναι ο μηχανισμός μέσω του οποίου οι τροπικοί κυκλώνες απελευθερώνουν τη λανθάνουσα θερμότητα συμπύκνωσης. Αυτός ο θερμός πυρήνας και η μεταφορά διατηρούνται μέσω δύο μηχανισμών: από τη μία πλευρά, υπάρχει μια απόκλιση των ανέμων στην ανώτερη ατμόσφαιρα, μέσω της οποίας ο αέρας που έχει ανέβει μέσα στον κυκλώνα διαφεύγει, δημιουργώντας μια εκροή, και από την άλλη, υπάρχει μια εισροή υγρού και θερμού αέρα από την επιφάνεια λόγω της χαμηλής πίεσης στο κέντρο της καταιγίδας, η οποία διευκολύνει την περαιτέρω μεταφορά. Αυτό 7
Οι συνήθεις απαιτήσεις, λοιπόν, για τη γένεση και την εντατικοποίηση ενός medicane είναι οι εξής: • Θέση πάνω από την θάλασσα: Οι τροπικοί κυκλώνες τείνουν να εξασθενούν όταν φτάνουν στην ξηρά, καθώς η υγρασία από την θάλασσα δεν είναι πλέον διαθέσιμη και αυτό μειώνει την ποσότητα υδρατμών που μπορούν να φτάσουν στην καταιγίδα. Επιπλέον, οι κάθετες κινήσεις του αέρα που προκαλούνται από την παρουσία ορέων μπορεί να διαταράξουν τη δομή ροής αέρα του κυκλώνα. • Θερμοκρασίες επιφάνειας θάλασσας άνω των 26ºC: • Υψηλή υγρασία αέρα • Χαμηλή διάτμηση ανέμου: ο αέρας σε έναν τροπικό κυκλώνα πρέπει να κινηθεί κάθετα για να επιτρέψει στον βρόχο ανάδρασης να διατηρηθεί. • Ένα προϋπάρχον κέντρο χαμηλής πίεσης 1.2. Ο DANIEL Θα ακολουθήσει μια ημερολογιακή παρακολούθηση, των βαρομετρικών συστημάτων της περιοχής της Μεσογείου, από την προηγούμενη ημέρα της δημιουργίας του DANIEL, έως την ημέρα της διάλυσής του προς τα ανατολικά, Αίγυπτο και Μ. Ανατολή.(Mühr et al. 2023) 03/09/2023: Στην αρχή της υπό εξέταση περιόδου, υπάρχει ένα πολύ έντονο χαμηλό βαρομετρικό, με το κέντρο του στην νοτιοδυτική άκρη της Ευρώπης(Ισπανία) και τα βορειοδυτικά του Μαρόκου. Μια περιοχή υψηλού βαρομετρικού που εκτείνεται από τη 03/09 θαλάσσια περιοχή νοτιοδυτικά της Ιρλανδίας μέχρι τη Λιβύη. Ένα ασθενές βαρομετρικό υψηλό καλύπτει τις περιοχές από τη Μαύρη Θάλασσα έως την ανατολική Μεσόγειο και 8
Πολωνία, η οποία θα αποτελέσει το χαμηλό που θα είναι υπεύθυνο για τα βίαια καιρικά φαινόμενα στην Ελλάδα και τη Λιβύη τις επόμενες ημέρες(Εικ. 1-3). Εικόνα 1-3 Δορυφορική εικόνα (RGB) για τις 03/09/2023 (eumetsat.int n.d.) Στην πιο πάνω δορυφορική φωτογραφία, φαίνεσαι ότι την 03/09/2023 η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου από την Ελλάδα έως τη Βόρεια Αφρική εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό χωρίς σύννεφα. (Εικ. 1-4). 04/09/2023: Εκτεινόμενη από τη Βόρεια Αφρική έως την κεντρική Μεσόγειο και τη βορειοδυτική και κεντρική Ευρώπη, ένα τεράστιο υψηλό έχει σχηματιστεί και μετατοπιστεί ανατολικότερα, σχηματίζοντας ΩΜΕΓΑ εμποδισμό(Εικ.2.3). 04/09 9
Fleepit Digital © 2021